Năm Ngọ Với Câu Sấm Trạng Trình * Nguyễn Lý Tưởng

06 Tháng Hai 201412:00 SA(Xem: 13684)

Năm Ngọ Với Câu Sấm Trạng Trình


“Maõ ñaàu Döông cöôùc anh huøng taän,

Thaân Daäu nieân lai kieán thaùi bình”

Naêm Ngoï naøo thì anh huøng môùi taän soá?

(GS Nguyeãn Lyù Töôûng söu taàm)

 

Cöù ñeán naêm Ngoï thì ngöôøi ta laïi nhaéc ñeán caâu Saám cuûa Traïng Trình Nguyeãn Bænh Khieâm (Theá kyû 16 ñôøi nhaø Maïc…ñeán baây giôø laø theá kyû 21) cuõng xaáp xæ 500 naêm roài. Cöù 12 naêm laïi ñeán naêm Ngoï, khoâng bieát naêm Ngoï naøo thì öùng nghieäm vôùi lôøi Saám naày?

Trong baøi Saám cuûa Traïng Trình daøi hôn 400 caâu…tieáp theo hai caâu thô treân thì coù maáy caâu thô khaùc ñeå boå tuùc cho 02 caâu thô naày:

“Cöûu cöûu caøn khoân dó ñònh,

Thanh minh thôøi tieát hoa taøn.

Tröïc ñaùo Döông ñaàu, Maõ vó,

Hoà binh baùt vaïn nhaäp Traøng An”

 

(Con soá 9 laø con soá trôøi ñaát ñaõ ñònh

Trong tieát Thanh Minh, giöõa muøa Xuaân maø hoa taøn.

Kòp ñeán ñaàu naêm con Deâ vaø cuoái naêm con Ngöïa…

Quaân Hoà (phöông Baéc) tieán vaøo kinh ñoâ)

 (chuù thích: Tröôøng An ñöôïc hieåu laø Kinh ñoâ)

Xin löu yù ñoäc giaû: Con soá 9 (Cöûu) laø con soá ñaày bí aån maø khaép theá giôùi, Ñoâng cuõng nhö Taây ñeàu nhaéc ñeán…Con soá 9 trong Kinh Thaùnh cuûa ngöôøi Do Thaùi töø may ngaøn naêm tröôùc laø con soá cuûa söï huyeàn nhieäm. Chaúng haïn Kinh Thaùnh noùi: coù 9 taàng trôøi (9 taàng trôøi ñaõ môû ra), coù 9 phaåm Thieân than, khi khan xin moät ôn gì thì ngöôøi theo ñaïo Coâng Giaùo laøm “tuaàn cöûu nhaät” (ñoïc kinh caàu nguyeän 9 ngaøy lieân tieáp nhau). Trong Kinh Thaùnh Taân Öôùc (saùch Khaûi Huyeàn hay Khaûi Thò) nghóa laø toû cho bieát veà nhöõng söï maàu nhieäm, huyeàn bí…thì con soá 9 laø con soá hoaøn haûo nhaát. Ví duï saùch Khaûi Huyeàn cuûa Thaùnh Gioan (Toâng ñoà treû tuoåi nhaát cuûa Ñ1öc Chuùa Gie6su) coù ñoaïn noùi veà ngaøy caùnh chung (taän theá), ngöôøi laønh, keû döõ taäp trung laïi moät nôi ñeå nghe Thieân Chuùa phaùn xeùt veà co6gn vaø toäi cuûa mình…coù ñeà caäp ñeán 144 ngaøn ngöôøi cuûa 12 chi toäc daân Do Thaùi. Neáu coäng 3 con soá 1+4+4 thì seõ coù con soá 9. Caùc nhaø chuù giaûi Kinh Thaùnh noùi raèng con soá 9 laø con soá hoaøn haûo nhaát. Vaø phía ngöôøi Trung Hoa, ngöôøi Vieät Nam, v.v….vaãn xem con soá 9 laø con soá toát ñeïp: nhö trieàu ñình coù 9 phaåm, caùc quan töø nhaát phaåm ñeán cöûu phaåm. Ñ1oâi chieáu vôùi Saám Traïng Trình noùi treân chuùng ta thaáy nhöõng naêm coù con soá 9 trong loch söû Vieät Nam laø nhöõng naêm coù bieán coá lôùn hoaëc keát thuùc chieán tranh hay keát thuùc moät trieàu ñaïi. Gaàn ñaây chuùng ta thaáy naêm 1945 (4+5=9) nhaø Nguyeãn maát ngoâi, keát thuùc chieán tranh theá giôùi laàn thöù II, Vieät Minh cöôùp chính quyeàn taïi Haø Noäi…Naêm

1954 (5+4=9) ñaát nöôùc chia hai: mieàn Baéc do Hoà Chí Minh laõnh ñaïo (cheá ñoä CS)mieàn Nam do Ngoâ Ñình Dieäm laõnh ñaïo (cheá ñoä Coäng Hoøa)…Naêm 1963 (6+3=9): Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm bò thaûm saùt…Naêm 1972 (7+2=9) quaân Baéc Vieät chieám moät nöûa tænh Quaûng Trò, chieán tranh taøn phaù, haøng chuïc ngaøn ngöôøi cheát …Nhöng neáu coäng caû 4 soá laïi thì khoâng phaûi laø con soá 9…Vì theá, ngöôøi ta coøn chôø ñôïi con soá 9 hoaøn haûo nghóa laø 4 soá coïng laïi coù con soá 9 môùi ñöôïc. Naêm Ngoï, naêm Muøi phaûi gaàn vôùi soá 9 hoaøn haûo thì môùi ñuùng vôùi lôøi Saám cuûa Traïng Trình. Naêm Ngoï, naêm Muøi saép tôùi laø naêm seõ coù nhieàu bieán coá maø anh huøng seõ taän soá. Naêm Thaân 2016, naêm Daäu 2017 seõ coù thaùi bình cho Vieät Nam vaø theá giôùi. Naêm Thaân laø naêm coù con soá 9 hoaøn haûo (2+0+1+6=9)…Ngöôøi ta tin raèng naêm Ngoï (2014) naêm Muøi (2015) laø naêm seõ coù nhieàu bieán coá lôùn cho Vieät Nam vaø seõ keát thuùc vaøo naêm Thaân (2016)…Naêm ñoù, anh huøng seõ taän soá. ..Vaäy anh huøng maø Traïng Trình Nguyeãn Bænh Khieâm noùi ñaây laø ai? Coù ngöôøi giaûi thích: “anh huøng” ñaây laø boïn Coäng Saûn VN…Vì chuùng töï xöng laø “anh huøng” (nhaân daân anh huøng, quaân ñoäi anh huøng, anh huøng lao ñoäng…cai gì cuûa Coäng Saûn Vieät Nam ñeàu ñöôïc ñaët teân laø anh huøng)…Tình hình hieän nay bieán chuyeån raát nhanh, chöa bieát ngaøy naøo xaûy ra caùc bieán ñoäng maø Saám cuûa Trang Trình ñaõ noùi ñeán 500 naêm tröôùc ñaây. Chuùng ta chôø xem vaø hy voïng…

 

Ngöôøi ta thöôøng duøng hình aûnh 12 con thuù cho 12 naêm (moät Giaùp) Naêm 2014 laø naêm Giaùp Ngoï, “naêm con ngöïa”.

Ngöïa laø con vaät raát gaàn guõi vôùi ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, giuùp ngöôøi nhieàu vieäc naëng nhoïc. Söû saùch cuõng ñaõ ghi coâng nhöõng con ngöïa quyù ñaõ giuùp caùc baäc anh huøng laäp neân nhöõng coâng nhieäp lôùn lao cho ñaát nöôùc vaø daân toäc. Ngöôøi Trung Hoa cuõng nhaéc ñeán 8 con ngöïa quyù goïi laø “Baùt Tuaán Maõ”. Trong söû Vieät Nam, moät soá ngöïa quyù cuõng ñöôïc nhaéc teân. Trong vaên chöông chuùng ta nghe noùi ñeán caâu: “Hoà maõ hyù Baéc phong, Vieät ñieåu saøo Nam chi”: nghóa laø “Ngöïa nöôùc Hoà hyù leân khi gioù Baéc laïnh thoåi ñeán; chim nöôùc Vieät laøm toå treân caønh phía Nam”. Hoà laø moät boä laïc sinh soáng ôû vuøng sa maïc Moâng Coå, phía Baéc Trung Hoa. Ngöïa theo chuû töôùng ñi chinh chieán xa queâ höông, nghe gioù Baéc laïnh luøng thì nhôù sa maïc tuyeát phuû vaøo muøa Ñoâng. Ngöôøi nöôùc Vieät daâng chim quyù leân vua nhaø Haùn, chim Vieät laøm toå ôû caønh phía Nam... YÙ noùi con vaät coøn bieát nhôù queâ höông huoáng chi laø con ngöôøi.

Cuï Phan Boäi Chaâu hoaït ñoäng caùch maïng, choáng thöïc daân Phaùp, möu caàu ñoäc laäp töï do cho daân toäc Vieät Nam cuõng laáy bieät hieäu laø Phan Saøo Nam.

Thôøi nhaø Chaâu coù Baùc Nhaïc laø ngöôøi bieát coi töôùng ngöïa gioûi. OÂng ñaõ khaùm phaù ra con ngöïa quyù goïi laø “thieân lyù maõ” (ngöïa coù söùc ñi ñöôïc ngaøn daëm...). Chuùng ta thöôøng thaáy caùc böùc hoaønh phi treo trong nhaø vôùi lôøi chuùc “Maõ ñaùo thaønh coâng” nghóa laø caàu chuùc cho ngöïa mang tin thaønh coâng toát ñeïp ñeán. Naêm 2014 laø naêm Canh Ngoï, chuùng ta cuõng chuùc nhau moïi ñieàu may maén, thaønh coâng.

Ñoïc söû saùch Vieät Nam nhö Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö (baûn Chính Hoøa 1697), Ñaïi Nam Thöïc Luïc Tieàn Bieân (1844) vaø Ñaïi Nam Thöïc Luïc Chính Bieân (1848) vaø caùc boä söû khaùc baèng Haùn vaên ñaõ ñöôïc dòch ra tieáng Vieät...maø chuùng toâi coù. Chuùng toâi nhaän thaáy nhöõng naêm Ngoï trong lòch söû nöôùc ta coù raát nhieàu bieán coá xaûy ra. Gaàn ñaây thì naêm Giaùp Ngoï (1954) chia ñoâi ñaát nöôùc...laø moät bieán coá raát lôùn ñoái vôùi daân toäc Vieät Nam. Sau ñaây chuùng toâi xin trích laïi moät soá bieán coá ñaõ xaûy ra trong nhöõng naêm Ngoï töø thôøi laäp quoác (tröôùc Coâng Nguyeân) cho ñeán nay ñeå moïi ngöôøi coù dòp oân laïi nhöõng vieäc xaûy ra trong quaù khöù lieân quan ñeán lòch söû nöôùc nhaø.

Giaùp Ngoï (207 tröôùc Coâng Nguyeân) Trieäu Vuõ Ñeá töùc Trieäu Ñaø laø quan nhaø Taàn, thi haønh chính saùch cuûa nhaø Taàn, ñem quaân vaø daân vöôït Nguõ Lónh ñi veà phöông Nam môû mang bôø coõi, ñònh cö laäp nghieäp laâu daøi. Sau khi Taàn Thuûy Hoaøng maát, con laø Hoà Hôïi baát taøi, anh huøng trong thieân haï noåi leân tranh quyeàn. Lôïi duïng luùc Löu Bang vaø Haïng Voõ ñaùnh nhau taïi Trung Quoác, Trieäu Ñaø ñem quaân chieám ñaát Laâm AÁp, Töôïng Quaän ôû phía Nam Nguõ Lónh roài töï xöng laø Nam Vieät Vöông, ñoäc laäp ôû phöông Nam, khoâng chòu leä thuoäc nhaø Haùn.

Bính Ngoï (195 tröôùc Coâng Nguyeân) thaùng Tö muøa Haï, vua Haùn Cao Toå (Löu Bang) maát.

Giaùp Ngoï (147 tröôùc Coâng nguyeân) coù sao choåi ñuoâi daøi tôùi chaân trôøi, ngaøy 30-9 coù nhaät thöïc.

Bính Ngoï (135 tröôùc Coâng Nguyeân), naêm tröôùc, Trieäu Ñaø maát, chaùu noäi laø Hôïi (con Troïng Thuûy) leân noái ngoâi, thaùng 8 coù sao choåi moïc ôû phía Ñoâng. Vua nöôùc Maân Vieät laø Sính xaâm laán bieân giôùi nöôùc ta. Trieäu Vaên Vöông (chaùu noäi Trieäu Vuõ Vöông = Trieäu Ñaø) gôûi thö qua nhaø Haùn trình baøy söï vieäc. Nhaø Haùn sai hai töôùng laø Vöông Khoâi vaø Haøn An Quoác ñem quaân ñi ñaùnh Maân Vieät.

Canh Ngoï (111 tröôùc Coâng Nguyeân), Löõ Gia laø Teå Töôùng cuûa nhaø Trieäu, gieát vua vaø thaùi haäu cuøng taát caû boïn söù giaû nhaø Haùn. Nguyeân thaùi töû Anh Teà con Trieäu Hoà (töùc Trieäu Vaên Vöông) trong thôøi gian ôû laøm “con tin” beân nhaø Haùn ñaõ cöôùi vôï ngöôøi Haùn laø Cuø Thò sinh ñöôïc moät ngöôøi con trai teân laø Höng. Sau khi Anh Teà (töùc Trieäu Minh Vöông) qua ñôøi, con laø Höng noái ngoâi (töùc Trieäu Ai Vöông). Meï cuûa Ai Vöông laø Cuø Thò tö thoâng vôùi söù nhaø Haùn vaø chuû tröông ñem nöôùc Vieät cuûa Trieäu Ñaø phuï thuoäc nhaø Haùn. Löõ Gia laø teå töôùng maáy ñôøi cuûa nhaø Trieäu, bieát vieäc ñoù neân ñaõ ra moät baûn tuyeân boá cho toaøn daân bieát. Sau ñoù, oâng ñem quaân baét vua vaø thaùi haäu cuøng boïn söù giaû nhaø Haùn, roài laäp con tröôûng cuûa Trieäu Minh Vöông teân laø Kieán Ñöùc leân laøm vua goïi laø Thuaät Döông Vöông. Kieán Ñöùc laø anh cuøng cha khaùc meï vôùi Höng (töùc Trieäu Ai Vöông con cuûa Cuø Thò). Nhaø Haùn sai caùc töôùng Döông Boäc, Loä Baùc Ñöùc, Toâ Hoaèng ñem quaân qua ñaùnh nöôùc ta. Löõ Gia heát loøng choáng ñôõ nhöng thaát baïi. Vua quan cuûa ta ñeàu bò baét vaø bò gieát. Nhaø Haùn chia nöôùc ta laøm 9 quaän, ñaët thöù söû cai trò moät chaâu vaø thaùi thuù cai trò moät quaän (quaän nhoû hôn chaâu).

Maäu Ngoï (178 sau Coâng Nguyeân) thôøi gian naày nöôùc ta leä thuoäc nhaø Haùn, ngöôøi boä toäc OÂ Höû noåi leân laøm loaïn quy tuï ñöôïc vaøi vaïn ngöôøi ñeán ñanh phaù caùc quaän huyeän.

Bính Ngoï (226 sau Coâng Nguyeân). Só Nhieáp maát. OÂng laø ngöôøi sinh tröôûng ôû ñaát Giao Chaâu ñaõ 6 ñôøi, qua du hoïc taïi Kinh ñoâ nhaø Haùn vaø ñöôïc boå nhieäm laøm Thaùi Thuù Giao Chaâu suoát 20 naêm. OÂng laø ngöôøi hoïc roäng vaø coù taøi cai trò daân ñöôïc toân laø Só Vöông.

Canh Ngoï (550). Trieäu Quang Phuïc laø töôùng cuûa Lyù Nam Ñeá (Lyù Boân hay Lyù Bí), theo phoø Lyù Nam Ñeá choáng laïi nhaø Löông (Trung Quoác). Sau khi Lyù Nam Ñeá maát, oâng xöng Trieäu Vieät Vöông, ñoùng ñoâ ôû Long Bieân. Naêm Canh Ngoï (550) vua nhaø Löông sai Traàn Baù Tieân ñem quaân qua ñaùnh. Gaëp luùc nhaø Löông coù loaïn, Traàn Baù Tieân phaûi ruùt quaân veà, ñeå Döông Saøn ôû laïi ñaùnh nhau vôùi Trieäu Quang Phuïc. Döông Saøn thua, Trieäu Quang Phuïc vaøo thaønh Long Bieân.

Anh cuûa Lyù Nam Ñeá laø Lyù Thieân Baûo cuøng vôùi töôùng Lyù Phaät Töû ñem 3 vaïn ngöôøi vaøo ñaát Cöûu Chaân. Traàn Baù Tieân ñem quaân ñuoåi ñaùnh, Lyù Thieân Baûo bò thua beøn ñem taøn quaân chaïy qua ñaát Laøo gaëp ñöôïc choã ñaát phaúng roäng, maøu môõ, lieàn cho xaây ñaép thaønh luõy, doanh traïi, ñaët teân nöôùc laø Daõ Naêng. Quaân lính toân oâng laøm Ñaøo Lang Vöông.

Nhaâm Ngoï (622) ñôøi nhaø Ñöôøng coù Khaâu Hoøa laøm thaùi thuù Giao Chaâu, ôû ñaây hôn 60 naêm, thöôøng ñi ñeán caùc boä toäc vuøng bieân giôùi. Laâm AÁp vaø caùc nöôùc taëng cho nhieàu ñoà chaâu ngoïc, söøng teâ giaùc vaø vaøng baïc...Hoøa giaøu coù nhö baäc vöông giaû. Naêm nay nhaø Ñöôøng ñoåi Giao Chaâu laøm An Nam ñoâ hoä phuû.

Nhaâm Ngoï (862) ñôøi nhaø Ñöôøng ngöôøi nöôùc Nam Chieáu (nay laø Vaân Nam) thöôøng vaøo ñaùnh phaù ñaát Giao Chaâu, quaáy phaù ñeán maáy naêm. Nhaø Ñöôøng ra leänh cho Saùi Taäp ñem quaân ñaùnh, quaân Nam Chieáu bao vaây quaân nhaø Ñöôøng phaûi coá thuû trong thaønh.

Canh Ngoï (970) döôùi thôøi vua Ñinh Tieân Hoaøng, sai söù qua nhaø Toáng giao haûo. Baáy giôø nhaø Toáng (Trieäu Khuoâng Daãn) môùi thaéng nhaø Löông, leân laøm vua Trung Quoác. Cuõng trong naêm naày, vua Ñinh laäp 5 hoaøng haäu: Ñan Giao, Trinh Minh, Kieåu Quoác, Coà Quoác, Ca OÂng.

Nhaâm Ngoï (982) vua Leâ Ñaïi Haønh laäp Döông Thò (Döông Vaân Nga) laø vôï tröôùc cuûa Ñinh Tieân Hoaøng laøm Ñaïi Thaéng Minh Hoaøng Haäu nhaø Tieàn Leâ.

Giaùp Ngoï (994), Leâ Ñaïi Haønh ñoåi nieân hieäu laø ÖÙng Thieân naêm thöù 1, phong hoaøng töû thöù 10 laø Mang laøm Nam Quoác Vöông, sai Phí Suøng Ñöùc sang thaêm nhaø Toáng. Chaùu vua Chieâm laø Cheá Cai vaøo chaàu. Tröôùc ñaây vua Chieâm Thaønh sai Cheá Ñoâng daâng saûn vaät ñòa phöông, vua traùch laø traùi leã, khoâng nhaän. Vua nöôùc ñoù sôï, sai Cheá Cai vaøo chaàu.

Maäu Ngoï (1018), muøa Haï, thaùng saùu, Lyù Thaùi Toå (Lyù Coâng Uaån) sai Nguyeãn Ñaïo Thanh vaø Phaïm Haïc sang nhaø Toáng thænh kinh Tam Taïng. Muøa Ñoâng, thaùng 10, phong hoaøng töû Löïc laøm Ñoâng Chinh Vöông. Giaûm moät nöûa thueá ruoäng ñaát cho thieân haï.

Nhaâm Ngoï (1042) vua Lyù Thaùi Toâng ban haønh moät boä Hình Luaät môùi (goïi laø Hình Thö) vaø ñoåi nieân hieäu laø Minh Ñaïo. Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö cheùp raøng:“Tröôùc kia vieäc kieän tuïng trong nöôùc phieàn nhieãu, quan laïi giöõ luaät phaùp caâu neä luaät vaên, coát laøm cho khaéc nghieät, thaäm chí coù ngöôøi bò oan uoång quaù ñaùng. Vua laáy laøm thöông xoùt, sai trung thö san ñònh luaät leänh, chaâm chöôùc cho thích hôïp vôùi thôøi theá...”

Giaùp Ngoï (1054): muøa Thu, thaùng 7, vua Lyù Thaùi Toâng ñau naëng, xuoáng chieáu cho Hoaøng thaùi töû Nhaät Toân coi chaàu nghe chính söï. Ngaøy moàng moät thaùng 10, vua baêng (cheát) ôû ñieän Tröôøng Xuaân. Thaùi töû noái ngoâi töùc Lyù Thaùnh Toâng nieân hieäu Long Thuïy Thaùi Bình.

Bính Ngoï (1066), YÛ Lan phu nhaân sinh Thaùi Töû Caøn Ñöùc vaøo ngaøy 25 thaùng Gieâng, giôø Hôïi. Vua Lyù Thaùnh Toâng laäp Caøn Ñöùc laøm Hoaøng thaùi töû vaø YÛ Lan ñöôïc phong laø Thaàn phi. Thaùng 9, vua sai töôùng laø Quaùch Maõn xaây thaùp ôû nuùi Tieân Du. Coù ngöôøi laùi buoân ôû nöôùc Traûo Oa (töùc ñaûo Java nöôùc Indonesia) daâng ngoïc daï quang, vua traû tieàn giaù moät vaïn quan.

Maäu Ngoï (1078): thaùng Gieâng, vua Lyù Thaùnh Toâng sai söûa laïi thaønh Ñaïi La. Sai Ñaøo Toáng Nguyeân ñem 5 con voi thuaàn sang bieáu nhaø Toáng vaø xin traû laïi caùc chaâu Quaûng Nguyeân, Toâ Maäu vaø nhöõng ngöôøi ôû caùc chaáu aáy bò baét ñi.

Bính Ngoï (1126): Vua Lyù Thaùnh Toâng ra leänh caám daân chuùng khoâng ñöôïc chaët caây vaøo muøa Xuaân. Thaùng 7, ñaïi haïn, coù con ruøa maét coù 6 con ngöôi xuaát hieän. Thaùng 9, nöôùc Chieâm Thaønh sang coáng. Thaùng 11, sai Nghieâm Thöôøng ñem 10 con voi thuaàn vaø vaøng baïc, söøng teâ...sang bieáu nhaø Toáng. Ngöôøi nöôùc Kim ñem quaân vaây Bieän Kinh nöôùc Toáng, baét vua Toáng ñem veà phöông Baéc. Vua Kim laø Oa Khoaùt Ñaøi uy hieáp nöôùc Toáng...Vì tình hình nöôùc Toáng gaëp loaïn neân phaùi ñoaøn ta phaûi trôû veà.

Maäu Ngoï (1138): Thaùng 9, vua Lyù Thaàn Toâng ñau naëng. Tröôùc ñoù vua ñaõ laäp Thieân Loäc, con cuûa ngöôøi thieáp laøm Hoaøng thaùi töû ñeå noái ngoâi. Nhöng khi vua ñau naëng, sai soaïn thaûo di chieáu thì 3 baø hoaøng haäu ñeán khoùc loùc, xin vua laäp con cuûa vôï chính noái ngoâi...Vì theá vua ñaõ haï chieáu phong cho Thieân Toä (con Hoaøng haäu hoï Leâ) môùi ba tuoåi laøm Hoaøng thaùi töû cho noái ngoâi. Coøn Thieän Loäc thì cho laøm Minh Ñaïo Vöông. Ngaøy 26 thaùng 9 vua maát. Ngaøy moàng moät thaùng 10, Hoaøng thaùi töû Thieän Toä noái ngoâi laáy nieân hieäu laø Thieäu Minh töùc vua Lyù Anh Toâng.

Canh Ngoï (1150): Thaùng 9 döôùi ñôøi vua Lyù Anh Toâng, ngöôøi Chaân Laïp ñaùnh cöôùp chaâu Ngheä An sau vì lam sôn chöôùng khí neân phaûi ruùt veà.

Ñoã Anh Vuõ laø em cuûa Ñoã Thaùi Haäu tö thoâng vôùi Leâ Thaùi Haäu (meï vua) laøm nhieàu ñieàu xaèng baäy. Vuõ Ñaùi lvaø moät soá caùc quan bieát chuyeän beøn ñem quaân baét giam Ñoã Anh Vuõ. Leâ Thaùi haäu duøng vaøng ñuùt loùt cho caùc quan ñeå tha Ñoã Anh Vuõ. Nguyeãn Döông can ngaên, caùc quan khoâng nghe. Veà sau Ñoã Anh Vuõ ñöôïc tha vaø ñöôïc phuïc chöùc neân ñaõ traû thuø nhöõng ngöôøi ngaøy tröôùc baét giam oâng ta...

Giaùp Ngoï (1174). Vua Lyù Anh Toâng ñaõ laäp Long Xöôûng laøm Thaùi töû, cho noái ngoâi. Nhöng vì Long Xöôûng thoâng daâm vôùi cung phi neân bò toäi laøm thöù daân. Vua choïn Long Traùt môùi 3 tuoåi cho noái ngoâi. Thaùng 7 naêm sau (AÁt Muøi, 1175) vua maát. Long Traùt noái ngoâi töùc Lyù Cao Toâng.

Bính Ngoï (1186) muøa Xuaân, thaùng Gieâng, nhaø Toáng phong cho vua Lyù Cao Toâng laøm An Nam Quoác Vöông. Muøa Thu, thaùng 7, baét ñöôïc “baïch töôïng” (voi traéng) vua cho laø ñieàm laønh, beøn ñoåi nieân hieäu laø Thieân Tö Gia Thuïy.

Maäu Ngoï (1198). Thaùng 7, söù Chieâm Thaønh sang caàu phong. Ngoâ Coâng Lyù ôû Cao Xaù, Dieãn Chaâu vaø Ñinh Khaû ôû chaâu Ñaïi Hoaøng töï xöng con chaùu Ñinh Tieân Hoaøng vaø Buøi Ñoâ ñoàng noåi leân laøm loaïn. Veà sau bò quan quaân ñaùnh deïp.

Canh Ngoï (1210) Trong luùc loaïn laïc, Hoaøng thaùi töû (teân laø Saûm) chaï ñeán thoân Löu Gia oû Haûi AÁp nghe tieáng con gaùi Traàn Lyù (toå nhaø Traàn sau naày) coù nhan saéc beøn laáy laøm vôï. Doøng hoï Traàn Lyù chieâu moä quaân lính ñeå baûo veä Thaùi töû vaø giuùp nhaø Lyù trôû veà Thaêng Long. Thaùng 3 naêm Canh Ngoï (1210), vua Lyù Cao Toâng sai ngöôøi ñem quaân ñeán ñoùn Hoaøng thaùi töû (luùc baáy giôø ñang ôû nhaø Toâ Trung Töø laø caäu cuûa coâ gaùi hoï Traàn) veà kinh ñoâ Thaêng Long. Coøn coâ gaùi thì cho veà ôû nhaø cha meï. Baáy giôø Traàn Lyù ñaõ bò giaëc gieát, con thöù cuûa Traàn Lyù laø Traàn Töï Khaùnh thay Traàn Lyù ñem quaân baûo veä Hoaøng thaùi töû veà Kinh ñoâ, ñöôïc phong laø Thuaän Löu Baù. Thaùng 10, vua beänh naëng, ngaøy 28, vua maát. Hoaøng Thaùi töû Saûm, môùi 16 tuoåi leân noái ngoâi töùc Lyù Hueä Toâng. Vua sai ngöôøi ñi ñoùn Traàn Thò (con gaùi Traàn Lyù)...Töø ñoù, con chaùu Traàn Lyù daàn daàn coù theá löïc trong trieàu. Lyù Hueä Toâng laøm vua ñöôïc 14 naêm, khoâng coù con trai, truyeàn ngoâi cho con gaùi laø Lyù Chieâu Hoaøng. Traàn Thuû Ñoä ñem Traàn Caûnh vaøo haàu trong cung vaø ñöôïc Lyù Chieâu Hoaøng choïn laøm choàng. Veà sau, Traàn Thuû Ñoä gieát Lyù Hueä Toâng vaø baét Lyù Chieâu Hoaøng nhöôøng ngoâi cho Traàn Caûnh. Nhaø Lyù veà tay nhaø Traàn.

Nhaâm Ngoï (1222) Lyù Hueä Toâng chia nöôùc laøm 24 loä. Laøm ñoà binh khí vaø ghe thuyeàn ñeå tuaàn baét giaëc cöôùp. Lyù Chieâu Hoaøng ôû ngoâi ñöôïc 2 naêm thì nhöôøng ngoâi cho Traàn Caûnh. Nhaø Lyù töø Lyù Coâng Uaån (Lyù Thaùi Toå) naêm 1010, ñeán Lyù Chieâu Hoaøng 1225 truyeàn ñöôïc 9 ñôøi vua , toång coäng 216 naêm.

Giaùp Ngoï (1234) Traàn Thöøa (cha cuûa Traàn Caûnh töùc Traàn Thaùi Toâng) ñöôïc Traàn Thaùi Toâng phong laøm Thaùi Thöôïng Hoaøng, maát ngaøy 28 thaùng 8 naêm Giaùp Ngoï. Traàn Lieãu (cha cuûa Traàn Höng Ñaïo) laø anh cuûa Traàn Caûnh (töùc Traàn Thaùi Toâng) ñöôïc phong laøm phuï chính. Traàn Caûnh laáy Lyù Chieâu Hoaøng (töùc Chieâu Thaùnh hoaøng haäu) khoâng coù con neân Traàn Thuû Ñoä ñem vôï Traàn Lieãu ñang coù thai, baét Traàn Caûnh (Traàn Thaùi Toâng) phaûi laäp leân laøm Thuaän Thieân hoaøng haäu vaø giaùng Chieâu Thaùnh laøm coâng chuùa. Traàn Lieãu noåi loaïn, ñem quaân choáng vua nhaø Traàn.

Bính Ngoï (1246): Traàn Thaùi Toâng cho toå chöùc laïi quaân ñoäi chia laøm ba haïng, tuøy theo theå löïc töøng ngöôøi maø choïn. Caùc quan cöù 15 naêm moät laàn xeùt duyeät, 10 naêm thì ñöôïc thaêng töôùc 1 caáp, 15 naêm thaêng chöùc moät baäc...Ñònh leä thi tieán só cöù 7 naêm 1 khoa.

Maäu Ngoï (1258): phong cho Leâ Phuï Traàn laøm Ngöï söû ñaïi phu; laïi ñem Chieâu Thaùnh coâng chuùa gaû cho nöõa. Chieâu Thaùnh coâng chuùa nguyeân laø Lyù Chieâu Hoaøng, vua cuoái cuøng cuûa nhaø Lyù ñaõ laøm vôï cuûa Traàn Caûnh (Traàn Thaùi Toâng), vì khoâng coù con neân giaùng xuoáng laøm Chieâu Thaùnh coâng chuùa nay laïi gaû cho Leâ Phuï Traàn. Cuõng trong naêm naày, vua ñaõ choïn Leâ Phuï Traàn laøm chaùnh söù, Baùc Laõm laøm phoù söù sang nhaø Nguyeân thöông löôïng vieäc tieán coáng theo leä 3 naêm moät laàn. Töôûng cuõng neân nhaéc laïi vaøo naêm Ñinh Tî (1257) khi quaân Nguyeân do töôùng Ngoät Löông Hôïp Thai xaâm phaïm nöôùc ta, vua Traàn Thaùi Toâng thaân haønh ñoác chieán, xoâng pha teân ñaïn. Quan quaân hôi nuùng, vua ngoaûnh laïi troâng taû höõu, chæ coù Leâ Phuï Traàn moät mình moät ngöïa, ra vaøo traän giaëc, saéc maët bình thaûn nhö khoâng. Leâ Phuï Traàn khuyeân vua lui phía sau, oâng laáy vaùn thuyeàn che cho vua khoûi truùng teân giaëc. Tröôùc kia oâng coù teân laø Leâ Taàn, sau ñöôïc vua ban cho teân môùi laø Leâ Phuï Traàn (coù nghóa laø ngöôøi hoï Leâ coù coâng phuï giuùp vua Traàn).

Ngaøy 24 thaùng 2 naêm Maäu Ngoï (1258) vua nhöôøng ngoâi cho Thaùi töû Hoaûng vaø ruùt lui veà ôû Baéc Cung. Thaùi töû leân ngoâi Hoaøng ñeá, ñoåi nieân hieäu laø Thieäu Long. Vua töï xöng laø Nhaân Hoaøng, toân phuï hoaøng Traàn Thaùi Toâng laøm Thaùi Thöôïng Hoaøng.

Canh Ngoï (1270): Traàn Quoác Khang, anh em vôùi vua ñöôïc phong Tónh Quoác ñaïi vöông cho xaây döïng phuû ñeä nguy nga traùng leä khaùc thöôøng. Vua nghe tin, sai ngöôøi ñeán xem. Tónh Quoác sôï môùi taïc töôïng Phaät ñeå ôû ñoù (nay laø chuøa Thoâng).

Nhaâm Ngoï (1282) ñôøi Traàn Nhaân Toâng (con Traàn Thaùnh Toâng), thaùng 2 vua Chieâm Thaønh sai Boá Baø Ma Caùc vaø phaùi ñoaøn 100 ngöôøi sang daâng voi traéng. Traàn Di AÙi ñi söù veà nöôùc. Löông AÙt, ngöôøi nhaø Minh choáng laïi nhaø Nguyeân (Moâng Coå) ñöôïc vua nhaø Traàn thu duïng, ñoùng quaân ôû vuøng bieân giôùi ñaõ baùo tin veà cho bieát Höõu thöøa töôùng nhaø Nguyeân laø Toa Ñoâ ñem 50 vaïn quaân, noùi laø möôïn ñöôøng ñi ñaùnh Chieâm Thaønh nhöng thöïc ra laø xaâm laêng nöôùc ta. Vua trieäu caùc töôùng laïi ñeå baøn möu choáng xaâm laêng. Tröôùc ñaây, Traàn Khaùnh Dö bò toäi neân bò maát heát chöùc töôùc, nhöng vua bieát oâng laø ngöôøi coù taøi beøn phuïc chöùc cho oâng vaø phong laøm Phoù ñoâ ñoác töôùng quaân. Traàn Quoác Toaûn coøn nhoû tuoåi, khoâng ñöôïc döï baøn vieäc nöôùc, oâng töùc giaän boùp naùt quaû cam ñang caàm trong tay...OÂng töï ñoäng taäp hoïp ngöôøi nhaø vaø baïn beø hôn moät nghìn ngöôøi, saém vuõ khí, ñoùng chieán thuyeàn, laøm côø hieäu vôùi saùu chöõ:“Phaù cöôøng ñòch, baùo hoaøng aân”. Khi ñoái ñòch, oâng xoâng ra tröôùc traän, giaëc troâng thaáy phaûi lui...

Giaùp Ngoï (1294) Ngaøy 3 thaùng 7, Thöôïng töôùng Thaùi sö Chieâu Minh Ñaïi Vöông Traàn Quang Khaûi maát, thoï 54 tuoåi. Traàn Quang Khaûi laø ngöôøi coù hoïc roäng, bieát ñöôïc nhieàu thöù tieáng cuûa caùc saéc daân thieåu soá, oâng giöõ chöùc Teå töôùng nhaø Traàn. Thaùng 8, Thöôïng hoaøng ñi ñaùnh Ai Lao, baét ñöôïc ngöôøi vaø suùc vaät khoâng keå xieát.

Bính Ngoï (1306) vua Traàn Anh Toâng gaû coâng chuùa Huyeàn Traân cho Cheá Maân (vua Chieâm Thaønh) ñeå ñoåi laáy hai chaâu OÂ vaø chaâu Rí (Lyù) laøm sinh leã. Thaùng Gieâng naêm Ñinh Muøi (1307) vua cho ñoåi teân thaønh Thuaän Chaâu (Quaûng Trò) vaø Hoùa Chaâu (Thöøa Thieân-Hueá). Huyeàn Traân Coâng Chuùa veà laøm vôï vua Cheá Maân ñöôïc moät naêm, ñeán thaùng 5 naêm Ñinh Muøi (1307), Cheá Maân maát. Thaùng 10, vua Traàn Anh Toâng sai Traàn Khaéc Chung vaøo ñoùn coâng chuùa Huyeàn Traàn vaø Theá töû laø Cheá Ña Ña veà. Theo tuïc leä Chieâm Thaønh, vua cheát thì hoaøng haäu phaûi bò hoûa taùng theo vua. Traàn Khaéc Chung möôïn côù laø sang vieáng tang vaø noùi vôùi ngöôøi Chieâm:“Neáu coâng chuùa hoûa taùng thì vieäc laøm chay khoâng coù ngöôøi chuû tröông, chi baèng ra bôø bieån chieâu hoàn ôû ven trôøi, ñoùn linh hoàn cuøng veà roài seõ vaøo daøn thieâu”. Ngöôøi Chieâm nghe theo. Khaéc Chung duøng thuyeàn nheï cöôùp coâng chuùa veà, roài tö thoâng vôùi coâng chuùa, ñi ñöôøng bieån loanh quanh chaäm chaïp laâu ngaøy môùi ñeán kinh ñoâ...

Maäu Ngoï (1318): döôùi ñôøi Traàn Minh Toâng, vua sai Hueä Vuõ Ñaïi Vöông laø Traàn Quoác Chaån ñi ñaùnh Chieâm Thaønh. Phaïm Nguõ Laõo laäp ñöôïc coâng lôùn ñöôïc phong töôùc Quan noäi haàu, cho con oâng ñöôïc laøm quan.

Canh Ngoï (1330) döôi ñôøi Traàn Hieán Toâng, Teå töôùng nhaø Traàn laø Chieâu Vaên Vöông Traàn Nhaät Duaät (chuù cuûa vua) maát, thoï 77 tuoåi. OÂng laø ngöôøi hoïc roäng, tính tình hoøa nhaõ, nhaân haäu, bieát nhieàu thöù tieáng, thöôøng giao thieäp vôùi ngöôøi caùc nöôùc Chieâm, Trung Quoác vaø caùc daân thieåu soá. Theo leä, moãi laàn tieáp söù thì phaûi coù thoâng ngoân, phoøng coù ñieàu gì sô suaát thì ñoã loãi cho ngöôøi phieân dòch sai. Nhöng oâng ñích thaân tieáp söù Moâng Coå (nhaø Nguyeân) maø khoâng caàn thoâng dòch, ñeán noãi söù nhaø Nguyeân töôûng oâng laø ngöôøi sinh tröôûng ôû Chaân Ñònh (Trung Quoác).

Cuõng trong naêm naày, Traàn Khaéc Chung cheát, ñöôïc taëng Thieáu sö. OÂng laø ngöôøi coù taøi, nhöng bò nhieàu ngöôøi gheùt, nhaát laø vieäc tö thoâng vôùi coâng chuùa Huyeàn Traân. Sau khi oâng cheát, coù ngöôøi thuø oaùn, ñaøo xaùc oâng leân, baêm naùt ra.

Giaùp Ngoï (1354): Tröôùc ñaây khi Traàn Ích Taéc ñöôïc leänh vua qua Trung Quoác ñi söù nhaø Nguyeân, roài ñöôïc quaân Moâng Coå ñöa veà nöôùc ñeå thay theá vua nhaø Traàn. Sau ñoù, quaân Moâng Coå bò Traàn Höng Ñaïo ñaùnh baïi, Traàn Ích Taéc chaïy theo chuùng veà laøm quan cho nhaø Nguyeân beân Trung Quoác. Ñeán naêm Giaùp Ngoï (1354) Traàn Höõu Löôïng laø con cuûa Traàn Ích Taéc, ñang laøm quan vôùi nhaø Nguyeân, ñem quaân choáng nhaø Nguyeân vaø cho ngöôøi mang thö sang nöôùc ta xin caàu hoøa.

Tröông Haùn Sieâu laø ngöôøi chính tröïc, baøi xích dò ñoan, coù taøi chính trò ñöôïc vua troïng neã thöôøng goïi oâng laø “thaày” chöù khoâng goïi teân. OÂng laøm quan ôû Hoùa Chaâu (Thanh Hoùa), traán giöõ bieân thuøy. Naêm Giaùp Ngoï (1354) vì tuoåi giaø, oâng xin veà kinh ñoâ. Treân ñöôøng ñi, chöa tôùi kinh ñoâ thì maát.

Bính Ngoï (1366), thaùng 6, vua Traàn Duï Toâng ñeán chôi nhaø Thieáu uùy Traàn Ngoâ Lang ôû höông Meã Sô (nay laø huyeän Chaâu Giang, Höng Yeân) ñeán canh ba môùi veà. Khi ñeán soâng Chö Gia (vaên Giang, Höng Yeân) bò cöôùp maát aán baùu, göôm baùu.

Traàn Höõu Löôïng (con Traàn Ích Taéc) laøm quan beân Trung Quoác, lôïi duïng luùc nhaø Nguyeân suy yeáu, chieám laáy moät vuøng, laäp ra giang sôn rieâng. Khi Chu Nguyeân Chöông (töùc Minh Thaùi Toå sau naày) noåi leân choáng laïi ngöôøi Moâng Coå (nhaø Nguyeân), goàm thu thieân haï, ñem quaân ñaùnh Traàn Höõu Löôïng. Löôïng bò cheát traän, con laø Traàn Lyù ñaàu haøng.

Canh Ngoï (1390) ñôøi Traàn Thuaän Toâng, ngaøy 23 thaùng Gieâng, Traàn Khaùt Chaân gieát ñöôïc vua Chieâm laø Cheá Boàng Nga. Nguyeân Cheá Boàng Nga ñaõ nhieàu laàn ñem quaân vaøo cöôùp phaù taän kinh ñoâ Thaêng Long cuûa nhaø Traàn. Naêm ñoù, Cheá Boàng Nga ñem hôn 100 thuyeàn chieán ñeán, trong luùc thuyeàn giaëc chöa taäp hôïp laïi thì coù teân tieåu thaàn cuûa Cheá Boàng Nga laø Ba Laäu Keâ bò vua Chieâm traùch phaït, sôï bò gieát neân troán sang doanh traïi cuûa quaân ta, baùo cho bieát chieác thuyeàn sôn maøu xanh laø thuyeàn cuûa Cheá Boàng Nga. Traàn Khaùt Chaân lieàn ra leänh taäp trung suùng baén vaøo thuyeàn ñoù, nghe tieáng ngöôøi trong thuyeàn keâu khoùc. Töôùng cuûa Chieâm laø Nguyeân Dieäu nhaûy vaøo thuyeàn chaët thuû caáp cuûa Cheá Boàng Nga mang ñi. Töôùng nhaø Traàn laø Phaïm Nhöõ Laëc vaø Döông Ngang lieàn gieát Nguyeân Dieäu, cöôùp thuû caáp cuûa Cheá Boàng Nga. Quaân Chieâm tan raõ. Traàn Khaéc Chaân sai Leâ Khaéc Khieâm mang ñaàu Cheá Boàng Nga veà baùo tin thaéng traän vôùi vua Traàn.

Töôùng Chieâm laø La Ngai hoûa taùng xaùc Cheá Boàng Nga (khoâng coù ñaàu) roài theo ñöôøng boä ruùt quaân veà. La Ngai veà ñeán Chieâm Thaønh, töï laäp laøm vua. Con cuûa cheá Boàng Nga laø Cheá Ma Noâ Ñaø Nan vaø em vua Chieâm laø Cheá Sôn Noâ chaïy qua nöôùc ta tî naïn. Vua Traàn phong cho Cheá Ma Noâ Ñaø Nan laøm Hieäu chính haàu vaø Cheá Sôn Noâ laøm AÙ Haàu.

Ngaøy 14 thaùng 11 naêm ñoù, Quan Tö Ñoà Traàn Nguyeân Ñaùn maát. OÂng laø ngöôøi hieàn töø, nho nhaõ, coù phong caùch cuûa baäc quaân töû thôøi xöa. Vua Traàn thöôøng ñeán nhaø thaêm hoûi vieäc nöôùc. OÂng chæ thöa:“Xin beä haï kính nöôùc Minh nhö cha, yeâu Chieâm Thaønh nhö con, thì nöôùc nhaø voâ söï. Toâi daàu cheát cuõng vui loøng”.

Nhaâm Ngoï (1402), luùc baáy giôø nhaø Traàn suy yeáu neân bò Hoà Quyù Ly cöôùp ngoâi. Hoà Quyù Ly nhöôøng ngoâi cho con laø Hoà Haùn Thöông. Thaùng 3, Hoà Haùn Thöông söûa sang ñöôøng saù, ñaët böu traïm töø Taây Ñoâ ñeán Hoùa Chaâu (Thanh Hoùa). Thaùng 7, Hoà Haùn Thöông ñaùnh Chieâm Thaønh, töôùng Chieâm laø Cheá Tra Nan bò cheát. Vua Chieâm sai caäu laø Boà Ñieàn mang moät voi traéng, moät voi ñen vaø caùc saûn phaåm ñòa phöông vaø ñaâng ñaát Chieâm Ñoäng ñeå xin ta ruùt quaân. Hoà Quyù Ly baét daâng theâm ñaát Coå Luõy roài chia ñaát aáy thaønh boán chaâu: Thaêng, Hoa, Tö, Nghóa. (Nay laø ñaát Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi). Hoà Haùn Thöông cöû Nguyeãn Caûnh Chaân laøm quan cai trò ñaát môùi naày. Daân ñòa phöông ai theo vua Chieâm thì ruùt vaøo phía Nam, ai ôû laïò thì cho laøm lính vaø ñoùng thueá cho nhaø Hoà. Con cuûa Cheá Boàng Nga laø Cheá Ma Noâ Ñaø (tröôùc ñaây chaïy qua tî naïn ôû nöôùc ta) ñöôïc cho laøm quan cai trò huyeän Coå Luõy vaø caùc chaâu Tö, Nghóa, ñeå chieâu duï ngöôøi Chieâm. Hoà Haùn Thöông ñaët ra caùc thueá ruoäng ñaát, toå chöùc leã teá Nam Giao vaø laøm ra tieàn giaáy thay cho tieàn ñoàng, tieàn keõm...

Giaùp Ngoï (1414): Hoà Quyù Ly cöôùp ngoâi nhaø Traàn, con chaùu nhaø Traàn chaïy qua keâu cöùu nhaø Minh (Trung Quoác). Quaân Minh vaøo nöôùc ta, baét cha con Hoà Quyù Ly ñem veà Trung Quoác, roài ñaët quan cai trò döôùi quyeàn cuûa hai töôùng Minh laø Tröông Phuï vaø Moäc Thaïnh. Con chaùu nhaø Traàn laø Traàn Truøng Quang noåi leân choáng laïi nhaø Minh. Tröông Phuï ñaõ baét ñöôïc Traàn Truøng Quang vaø caùc töôùng cuûa ta laø Nguyeãn Caûnh Dò, Nguyeãn Suùy vaø Ñaëng Dung, giaûi veà thaønh Ñoâng Quan (Haø Noäi). Giöõa ñöôøng, vua Traàn Truøng Quang nhaûy xuoáng soâng töï töû, Nguyeãn Suùy ñaùnh côø vôùi só quan giaëc ñang coi giöõ mình, lieàn giaät baøn côø ñaùnh cheát teân aáy roài nhaûy xuoáng soâng cheát theo vua.

Nhaø Minh baét khai soå ruoäng vaø ñaát troàng daâu nuoâi taèm ñeå tröng thu löông thöïc, tô taèm, baét daân vaøo röøng laáy ngaø voi, saên teâ giaùc, voi traéng vaø xuoáng bieån moø tìm ngoïc trai, thu goùp vaøng baïc chaâu baùu cuûa nöôùc ta ñem veà Trung Quoác. Nhaø Minh coøn ñoäc quyeàn veà muoái, khoâng cho daân chuùng ñöôïc mua baùn muoái rieâng.

Bính Ngoï (1426): Leâ Lôïi, ngöôøi Lam Sôn, huyeän Löông Giang, traán Thanh Hoùa, khôûi nghóa choáng xaâm laêng nhaø Minh vaøo thaùng Gieâng naêm Maäu Tuaát (1418) ñeán nay ñaõ ñöôïc 8 naêm, ngöôøi trong vuøng Ngheä An theo raát ñoâng. Leâ Lôïi töï xöng Bình Ñònh Vöông, chieám ñöôïc vuøng Taân Bình, Thuaän Hoùa vaø caùc nôi khaùc trong vuøng Ngheä An. Giaëc Minh phaûi ruùt veà thaønh Ngheä An ñeå coá thuû. Vua cho quaân bao vaây Ngheä An vaø ñaùnh ra Ñoâng Ñoâ (Thaêng Long, Haø Noäi), chaän ñöôøng vieän binh cuûa nhaø Minh (do Vöông Thoâng) töø Vaân Nam sang. Caùc töôùng Phaïm Vaên Xaûo, Leâ Trieän, Leâ Khaû, Leâ Bí ñem quaân ñi thu phuïc caùc tænh mieàn ñoàng baèng; caùc töôùng Leâ Khuyeån, Leâ Bò ñem quaân ñi chieám caùc tænh mieàn nuùi, chaën ñöôøng tieáp vieän cuûa giaëc töø Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây tôùi, Leâ Leã ñem quaân ñi tieáp öùng...Quaân giaëc chæ coá thuû ôû trong thaønh, ta kieåm soaùt daân ôû ngoaøi thaønh vaø vuøng queâ vaø tuyeån theâm quaân neân chæ trong maáy thaùng maø löïc löôïng cuûa ta raát maïnh. Vua ñeå laïi moät löïc löôïng bao vaây thaønh Ngheä An vaø doác toaøn löïc daùnh laáy thaønh Taây Ñoâ (Thanh Hoùa) vaø bao vaây Ñoâng Ñoâ (Thaêng Long), chuaån bò phaù tan vieän quaân cuûa nhaø Minh. Ñaïi quaân cuûa Vöông Thoâng, Sôn Thoï, ñeàu thua; Thöôïng Thö Traàn Hieäp cuûa nhaø Minh bò gieát cheát. Vua ra söùc bao vaây vaø quyeát haï cho ñöôïc thaønh Ñoâng Quan (Thaêng Long). Nhaân taøi trong nöôùc vaø thanh nieân keùo ñeán giuùp vua, ngöôøi coù voõ ngheä thì chæ huy, keû coù söùc khoûe thì lính, ngöôøi coù hoïc haønh thì laøm quan coi vieäc haønh chaùnh taïi caùc ñòa phöông...Vua sai Nguyeãn Traõi vieát thö chieâu duï quaân giaëc trong thaønh ra haøng.

Maäu Ngoï (1438): döôùi thôøi Leâ Thaùi Toâng (con Leâ Lôïi) ñaát nöôùc Thaùi Bình, vua ra leänh ñaøo keânh ôû Thanh Hoùa, Ngheä An laøm thuûy lôïi ñeå phaùt trieån noâng nghieäp.

Canh Ngoï (1450): döôùi thôøi Leâ Nhaân Toâng, thaùng 10, sai Haø Laät laøm chaùnh söù; Nguyeãn Nhö Ñoã vaø Ñoàng Hanh Phaùt laøm phoù söù qua nhaø Minh noäp coáng haèng naêm.

Nhaâm Ngoï (1462) döôùi thôøi Leâ Thaùnh Toâng, vua ra leänh toå chöùc thi höông, thí sinh phaûi ñuû ñieàu kieän ñöùc haïnh thì môùi ñöôïc döï thi, quan ñòa phöông phaûi laøm giaáy baûo ñaûm. Nhöõng keû vaøo loaïi baát hieáu, baát muïc, baát nghóa, loaïn luaân, ñieâu toa...thì daãu hoïc gioûi, vaên thô hay, cuõng khoâng cho vaøo thi.

Thaùng 8, gieát Thaùi uùy Leâ Laêng, vì ngaàm möu laøm phaûn..

Maäu Ngoï (1498) Con tröôûng Leâ Thaùnh Toâng noái ngoâi laø Leâ Hieán Toâng, thaùng 3 ñöa quan taøi cuûa Leâ Thaùnh Toâng veà Lam Kinh an taùng ôû beân taû Vónh Laêng (laêng Leâ Thaùi Toå). Thaùng 11, sai Nguyeãn Quan Hieàn, Phaïm Thònh, Leâ Tuaán Maäu ñi söù nhaø Minh.

Canh Ngoï (1510) vua Leâ Töông Döïc, chaùu noäi cuûa Thaùnh Toâng, con Kieán Vöông Taân leân noái ngoâi môùi ñöôïc hai naêm, trong nöôùc loaïn laïc...

Nhaâm Ngoï (1522) ñôøi vua Leâ Chieâu Toâng (nieân hieäu Quang Thieäu) trong nöôùc loaïn laïc, giaëc noåi leân ôû kinh thaønh...Maïc Ñaêng Dung thaân haønh ñem quaân ñi ñaùnh deïp. Ngaøy 27 thaùng 7 Nhaân Ngoï, vua chaïy ra huyeän Minh Nghóa ôû Sôn Taây. Maïc Ñaêng Dung naém heát quyeàn haønh trong tay, nhieàu ngöôøi theo. Vua ban maät chieáu cho Trònh Tuy ñoùn vua ra ngoaøi ñeå choáng laïi Maïc Ñaêng Dung. Ngaøy hoâm sau, Maïc Ñaêng Dung bieát tin cho quaân ñi caùc nôi chaän baét vua nhöng khoâng ñöôïc. Ngaøy 1 thaùng 8, Maïc Ñaêng Dung laäp em vua laø Xuaân leân ngoâi töùc Leâ Cung Hoaøng. Veà sau Leâ Cung Hoaøng cuõng bò Maïc Ñaêng Dung gieát ñeå cöôùp ngoâi nhaø Leâ. Vua Leâ Chieâu Toâng ra ngoaøi ñöôïc lieàn keâu goïi caùc nôi noåi leân choáng laïi Maïc Ñaêng Dung...

Giaùp Ngoï (1534) Maïc Ñaêng Dung cöôùp ngoâi nhaø Leâ ñöôïc naêm naêm thì nhaø Minh nghe tin, sai Mao Baù OÂn ñem quaân sang hoûi toäi Maëc Ñaêng Dung. Trong khi nhaø Maïc cöôùp ngoâi nhaø Leâ, Leâ Chieâu Toâng chaïy vaøo Thanh Hoùa ñöôïc Nguyeãn Hoaøng Duï giuùp. Chieâu Toâng maát, Nguyeãn Kim laø con Nguyeãn Hoaèng Duï tìm ñöôïc ngöôøi con cuûa Chieâu Toâng laø Leâ Duy Ninh, ñang troán tranh ôû vuøng bieân giôùi Laøo, laäp leân laøm vua töùc Leâ Trang Toâng ñeå choáng laïi nhaø Maïc. Nguyeãn Kim cheát, binh quyeàn vaøo tay con reå laø Trònh Kieåm.

Bính Ngoï (1546) Trònh Kieåm chæ huy quaân ñoäi phoø Leâ choáng laïi nhaø Maïc, ñöôïc phong laøm Thaùi sö, thaéng nhieàu traän, khaép nôi theo veà vôùi nhaø Leâ. Ngaøy 8 thaùng 5 Bính Ngoï, vua nhaø Maïc laø Maïc Phuùc Haûi cheát.

Maäu Ngoï (1558): Sau khi Nguyeãn Uoâng, con tröôûng cuûa Nguyeãn Kim bò Trònh Kieåm gieát, Nguyeãn Hoaøng, con thöù Nguyeãn Kim, nhôø chò laø Ngoïc Baûo (vôï Trònh Kieåm) xin Trònh Kieåm taâu vôùi vua Leâ cho oâng vaøo traán Thuaän Hoùa ñeå traùnh xa Trònh Kieåm haàu möu ñoà veà sau. Thaùng 10 naêm ñoù, Nguyeãn Hoaøng ñem vôï con, gia ñinh, lính traùng vaø nhöõng ngöôøi ñoàng höông (huyeän Toáng Sôn, Thanh Hoùa) vaøo laäp dinh ôû xaõ AÙi Töû, huyeän Ñaêng Xöông, phuû Trieäu Phong (nay thuoäc Trieäu Phong, Quaûng Trò)...haøng naêm ñeán kyø haïn thì noäp thueá cho vua Leâ, chuùa Trònh.

Cuõng trong thaùng 10, Thaùi sö Trònh Kieåm ñem quaân ñaùnh quaân Maïc ôû phía Baéc, thaéng nhieàu traän.

Canh Ngoï (1570): Ngaøy 18 thaùng 2 Canh Ngoï (1570), Trònh Kieåm cheát, con tröôûng laø Trònh Coái leân thay. Coái ham meâ töûu saéc, khoâng lo vieäc nöôùc. Em laø Trònh Tuøng möu vôùi caùc töôùng ñem vua Leâ vaøo Ngheä An ñeå choáng laïi Trònh Coái. Trònh Coái ñem quaân vaây thaønh Ngheä An. Vua giaûng hoaø khoâng ñöôïc. Trònh Coái ruùt quaân veà. Trong luùc ñoù, vieân quan nhaø Leâ ôû chaâu Boá Chính (Quaûng Bình) laø Laäp Quaän Coâng (veà sau goïi laø Laäp Baïo, khoâng roõ teân hoï) boû nhaø Leâ theo nhaø Maïc. Chuù cuûa vua Maïc laø Maïc Kính Ñieån ñem ñaïi quaân vaø chieán thuyeàn ñaùnh Thanh Hoùa, ñoàng thôøi sai Laäp Baïo ñaùnh Thuaän Hoùa. Trònh Coái choáng cöï khoâng noåi neân ñaõ ñaàu haøng nhaø Maïc. Trònh Tuøng quyeát chieán, giöõ ñöôïc thaønh Ngheä An. Quaân Maïc ñaùnh maõi khoâng ñöôïc beøn ruùt veà, Trònh Tuøng laáy laïi Thanh Hoùa. Nguyeãn Hoaøng baét ñöôïc Laäp Baïo ôû Thuaän Hoùa...Haøng binh Maïc ñöôïc Nguyeãn Hoaøng cho ñònh cö ôû vuøng caän sôn goïi laø Baùt Phöôøng.

Giaùp Ngoï (1594) con chaùu hoï Maïc chieám ñaát Cao Baèng, Laïng Sôn, Thaùi Nguyeân moãi ngöôøi moät xöù, Maïc Ngoïc Lieãn chaïy sang phuû Tö Minh (Trung Quoác) theo nhaø Minh. Trònh Tuøng sai Hoaøng Ñình AÙi ñem quaân ñi ñaùnh deïp. Maïc Kính Cung vaø Maïc Ngoïc Lieãn ñem quaân trôû veà ñaùnh chieám huyeän Vónh Laïi. Trònh Tuøng sai Nguyeãn Hoaøng ñem thuûy quaân ñeán Haûi Döông ñaùnh tan quaân Maïc. Tuy vaäy, con chaùu hoï Maïc vaãn chieám cöù khaép vuøng Thaùi Nguyeân, choáng nhau vôùi quaân Leâ - Trònh.

Bính Ngoï (1605) vua Leâ sai Leâ Baät Tröù, Nguyeãn Duïng, Nguyeãn Khaéc Khoan (Phuøng Khaéc Khoan ?) sang nhaø Minh daâng leã taï ôn vaø noäp tueá coáng.

Maäu Ngoï (1618) Trònh Traùng (con Trònh Tuøng) ñem ñaïi quaân ñi ñaùnh Maïc Kính Khoan. Quaân Maïc nghe ñaïi binh ñeán ñeàu troán chaïy vaøo röøng.

Canh Ngoï (1630): vua Leâ Thaàn Toâng khoâng coù con, Trònh Traùng ñem con gaùi laø Trònh Thò Ngoïc Truùc (ñaõ coù choàng laø Leâ Truï, sinh ñöôïc 4 con, nay ngöôøi choàng bò tuø) gaõ cho vua Leâ Thaàn Toâng. Trieàu thaàn laø Nguyeãn Thuïc, Nguyeãn Danh Theá can vua nhöng vua khoâng nghe. Vua noùi raèng:“Xong vieäc thì thoâi. Laáy göôïng vaäy”. Chuùa Trònh naém heát moïi quyeàn haønh ngay caû chuyeän tình caûm cuûa vua cuõng do chuùa Trònh quyeát ñinh.

Ñaøo Duy Töø khuyeân chuùa Nguyeãn Phuùc Nguyeân khoâng noäp thueá cho vua Leâ, chuùa Trònh vaø cho ñaép luõy Tröôøng Duïc (thuoäc huyeän Phong Loäc, Quaûng Bình) ñeå laøm keá laâu daøi choáng laïi hoï Trònh ôû phöông Baéc. Trònh Traùng cho ngöôøi mang saéc phong cuûa vua Leâ vaøo cho chuùa Nguyeãn. Ñaøo Duy Töø laäp möu traû laïi saéc phong ñoù. Chuùa Nguyeãn laïi sai Nguyeãn Ñình Huøng ñaùnh laáy Nam Boá Chính, cheùm töôùng Trònh laø Tòch, trao cho Tröông Phuùc Phaán traán giöõ.

Nhaâm Ngoï (1642): chuùa Nguyeãn Phuùc Lan cho toå chöùc taäp traän taïi xaõ Hoaèng Phuùc (huyeän Phuù Vang )ñaép nuùi ñaát cao 30 thöôùc, roäng hôn 150 thöôùc, ñeán thaùng 7 thì thao dieãn pheùp bôi cheøo, baén suùng, ai truùng thì ñöôïc thöôûng vaøng luïa...

Giaùp Ngoï (1654) Thaùng 4, Chöôûng dinh Trung coù toäi, bò haï nguïc. Nhaân vuï Toáng thò ñöôïc chuùa suûng aùi, laøm nhieàu ñieàu baäy baï, Trung muoán tröø ñi. Toáng thò bieát chuyeän beøn nònh bôï, chieàu chuoäng Trung. Trung tö thoâng vôùi naøng, roài naøng khuyeân Trung laøm phaûn. Trung beøn bí maät keát beø ñaûng, aâm möu laøm loaïn. Thuoäc haï cuûa Trung laø Thaéng Boá toá caùo, Trung bò baét vaø ñaõ nhaän toäi. Chuùa ra leänh giam vaøo nguïc roài cheát. Coøn Toáng thò bò gieát cheát, tòch thu taøi saûn.

Bính Ngoï (1666): Maïc Kính Vuõ chieám Cao Baèng, quaáy nhieãu daân chuùng ôû vuøng Thaùi Nguyeân. Quan ñòa phöông laø Haø Só Töù ñem quaân ñi ñaùnh bò giaëc baét. Ñaïi quaân cuûa trieàu ñình ñeán vaây ñaùnh, Maïc Kính Vuõ gieát Haø Só Töù roài troán vaøo röøng. Quan quaân ra leänh ñoát röøng.

Thaùng Baûy, Nguyeãn Höõu Tieán cheát. Nguyeãn Höõu Tieán vaø Nguyeãn Höõu Daät laø hai danh töôùng cuûa chuùa Nguyeãn, laäp ñöôïc nhieàu coâng lao... ñöôïc goïi laø hoå töôùng.

Canh Ngoï (1690). Quaân chuùa Nguyeãn do Nguyeãn Höõu Haøo chuaån bò ñaùnh Naëc Thu nöôùc Chaân Laïp. Chuùa Nguyeãn ñoøi 50 con voi ñöïc, 500 laïng vaøng, 2000 laïng baïc, 50 teâ giaùc ñem noäp ñuû thì quaân Nguyeãn môùi ruùt lui. Naëc Thu cho söù laø Dao-luaät ñem vaøng baïc caùc thöù ñeán hoái loä Nguyeãn Höõu Haøo. Höõu Haøo nghe xuoâi tai, thuoäc töôùng can ngaên nhöng OÂng khoâng chòu nghe vaø haï leänh ruùt quaân veà Baø Ròa. Chuùa ñöôïc baùo caùo, sai töôùc boû quan chöùc cuûa Nguyeãn Höõu Haøo, truaát laøm thöù daân.

Nhaâm Ngoï (1702): Thaùng 5, sai ngöôøi Quaûng Ñoâng laø Hoaøng Thaàn vaø Höng Trieät ñem quoác thö vaø coáng phaåm goàm: kyø nam: 5 caân 4 laïng; vaøng soáng: 1 caân 13 laïng 5 ñoàng caân; ngaø voi: 2 chieác naëng 350 caân; maây song hoa: 50 caây...sang Quaûng Ñoâng ñeå caàu phong vôùi nhaø Thanh. Vua Thanh hoûi yù kieán trieàu ñình, caùc quan taâu raèng: “nöôùc Quaûng Nam (töùc nöôùc cuûa chuùa Nguyeãn ôû mieàn Nam) huøng thò moät phöông. Chieâm Thaønh, Chaân Laïp ñeàu bò thoân tính. Nhöng nöôùc An Nam coøn coù vua Leâ ôû ñoù, chöa coù theå phong rieâng ñöôïc.”

Ngöôøi Anh ñem 8 chieác thuyeàn, hôn 200 ngöôøi ñeán chieám ñaûo Coân Loân, laäp traïi vaø kho löông, ñaët suùng ñaïi baùc. Traán thuû laø Tröông Phuùc Phan laäp möu cho ngöôøi traø troän vaøo gieát heát boïn ngöôøi Anh vaø phaù traïi cuûa hoï.

Giaùp Ngoï (1724): muøa haï, thaùng 6, chuùa Nguyeãn Phuùc Chu ra leänh truøng tu chuøa Thieân Muï. Chuùa ñích thaân laøm ra baøi vaên ñeå khaéc vaøo bia ñaù, sai ngöôøi sang Trung Quoác mua kinh Ñaïi taïng, luaät, luaän...hôn 1.000 boä ñeå ôû thö vieän chuøa. Thaùng 7 naêm ñoù, môû hoäi lôùn ôû chuøa Thieân Muï.

Thaùng 10, Naëc Thaâm vaø Naëc Yeâm nöôùc Chaân Laïp ñaùnh nhau. Naëc Yeâm yeáu theá phaûi caàu cöùu vôùi hai dinh Phieân Traán vaø Traàn Bieân cuûa ta. Traàn Thöôïng Xuyeân vaø Nguyeãn Cöûu Phuù ñem quaân giuùp Naëc Yeâm, thuûy quaân cuûa ta ñoùng ôû Myõ Tho. Vieäc baùo leân chuùa, chuùa cho Nguyeãn Cöûu Trieâm ñem 26 thuyeàn quaân thuûy boä töø Bình Khang vaøo tieáp öùng. Naëc Yeâm ñem quaân vaây Naëc Thaâm ôû trong thaønh.

Bính Ngoï (1726): ñôøi chuùa Nguyeãn Phuùc Chuù, ra leänh caám baøi baïc trong nöôùc.

Giaùp Ngoï (1774) Quaân Taây Sôn noåi leân töø 1772 chieám Bình Thuaän, Dieân Khaùnh, Bình Khang. Toáng Phöôùc Hieäp vaø Nguyeãn Khoa Thuyeân huy ñoäng quaân 5 dinh (Bình Khang, Bình Thuaän, Traán Bieân, Phieân Traán, Long Hoà) ñaùnh chieám laïi 3 phuû Bình Thuaän, Dieân Khaùnh, Bình Khang...

Quaân Trònh nghe tin Ñaøng Trong coù loaïn, Tröông Phuùc Loan loäng quyeàn, gieát haïi toân thaát vaø coâng thaàn neân ñem ñaïi quaân vaøo ñaùnh chuùa Nguyeãn. Tri phuû Traàn Giai ôû chaâu Baéc Boá Chính boû chuùa Nguyeãn theo chuùa Trònh, daãn quaân Trònh tieán vaøo laõnh thoå chuùa Nguyeãn. Thaùng 10 naêm ñoù, Thuaän Hoùa coù naïn ñoùi lôùn “moãi ñaáu gaïo giaù moät quan tieàn, ngöôøi cheát ñoùi naèm ñaày ñöôøng, ngöôøi ta aên thòt laãn nhau, daân tuï taäp nhau ñi cöôùp boùc”... Quaân Trònh tuyeân boá vôùi daân chuùng raèng hoï ñem quaân vaøo dieät Tröông Phuùc Loan ñeå giuùp chuùa Nguyeãn. Quaân Trònh ñi ñeán ñaâu, quaân Nguyeãn thua ñeán ñoù. Chuùa Nguyeãn sai chaùu laø Nguyeãn Phuùc Döông vaøo giöõ Quaûng Nam coøn chuùa thì ñi ñöôøng bieån vaøo Gia Ñònh. Töôùng Trònh laø Hoaøng Nguõ Phuùc vaøo chieám Thuaän Hoùa.

Bính Ngoï (1786): chuùa Nguyeãn Phuùc AÙnh bò Taây Sôn ñaùnh ñuoåi phaûi chaïy qua Voïng caùc (Thaùi Lan).

Maäu Ngoï (1798): quaân Xieâm bò Mieán Ñieän ñaùnh, keâu cöùu vôùi ta. Vua sai Nguyeãn Huyønh Ñöùc vaø Nguyeãn Vaên Tröông ñem 100 chieán thuyeàn vaø 7.000 thuûy quaân ñi giuùp. Quaân ta môùi ñeán Coân Loân thì ñöôïc tin Xieâm ñaõ thaéng traän...Sai Ngoâ Toøng Chaâu vaø Nguyeãn Thaùi Nguyeân laøm phuï ñaïo, daïy cho Ñoâng cung Nguyeãn Phuùc Caûnh hoïc. Nguyeãn Vaên Thaønh vaø Ñaëng Traàn Thöôøng ñeà nghò cöû ngöôøi qua thaêm ngoaïi giao vôùi nhaø Thanh baùo caùo tình hình trong nöôùc. Daân Phuù Yeân ñoùi, nhieàu ngöôøi dìu giaø giaét treû ñeán Dieân Khaùnh (Nha Trang) ñeå kieám aên. Vua ra leänh caáp gaïo, tieàn cho hoï. Vua sai ñi tìm goã toát ñeå ñoùng chieán thuyeàn lôùn theo kieåu Taây phöông. Ñaët ñaøi phong hoûa (khi coù vieäc thì doát löûa ñeå baùo hieäu) töø Vuõng Taøu ñeán ñòa ñaàu Bình Khang vaø töø Hoøn Gaám ñeán cuoái ñòa giôùi Bình Thuaän. Nguyeãn Vaên Baùu laø con Nguyeãn Nhaïc (Taây Sôn) ñaùnh thaønh Quy Nhôn. Thaùi uùy Taây Sôn laø Nguyeãn Vaên Höng thua chaïy. Baùu sai Ñoaøn Vaên Caùt (ñaïi ñoâ ñoác) vaø Nguyeãn Vaên Thieäu (ñoâ ñoác) giöõ Hoäi An vaø daâng bieåu xin haøng. Chuùa Nguyeãn Phuùc AÙnh sai Nguyeãn Vaên Thaønh ñeán tieáp öùng. Quaân Nguyeãn chöa kòp ñeán thì Nguyeãn Quang Toaûn (vua Taây Sôn) ñaõ ñem quaân vaây thaønh, baét Baùu gieát ñi. Ñoaøn Vaên Caùt vaø Nguyeãn Vaên Thieäu ñeán Dieân Khaùnh xin theo Nguyeãn Vaên Thaønh veà. Veä uùy Olivier (ngöôøi Phaùp theo chuùa Nguyeãn Phuùc AÙnh) ñi Singapore mua khí giôùi.

Canh Ngoï (1810): Nguyeãn Vaên Thaønh baùo caùo tình hình caùc tænh mieàn Baéc bò ñoùi. Vua Gia Long ra leänh hoaõn vieäc binh, baõi boû caùc coâng dòch ñeå baøn caùch cöùu ñoùi. Vua sai Tröông Taán Böûu ra Baéc lo vieäc phaùt chaãn. Boán ngöôøi ñöôïc lieät vaøo haøng khai quoác coâng thaàn laø: Ñaøo Duy Töø, Nguyeãn Höõu Tieán, Nguyeãn Höõu Daät, Nguyeãn Höõu Caûnh vaø 114 ngöôøi trung tieát ñöôïc ghi teân vaøo söû saùch vaø ñöôïc thôø taïi mieáu coâng thaàn. Vua ñi teá Nam giao. Nguyeãn Höõu Thaän ñi söù nhaø Thanh veà coù mang theo saùch lòch “Ñaïi Thanh Lòch Töôïng Khaûo Thaønh” saùch naøy do nhaø Thanh tham khaûo caùch laøm lòch cuûa ngöôøi AÂu Chaâu...Vua sai söûa sang ñöôøng saù, ñaøo soâng, chænh ñoán quaân ñoäi, laäp nhaø kho chöùa luùa ôû caùc tænh...Ngöôøi thieåu soá Mieàn Nuùi phía Baéc vaø moät soá phaàn töû cöôùp boùc vaãn coøn noåi loaïn leû teû ôû nhieàu nôi nhöng ñeàu bò quan quaân deïp yeân. Rieâng ôû Quaûng Ngaõi, ngöôøi thieåu soá ñaõ traøn xuoáng ñoàng baèng cöôùp boùc, Thuû ngöï Leâ Vaên Hoä ñem quaân ra choáng cöï bò gieát. Nguyeãn Trí Hoøa xin moä phu khai moû keõm ôû xaõ Yeân Laõng (Haûi Döông)...

Nhaâm Ngoï (1822), naêm Minh Maïng thöù 3, cho pheùp khai moû ñoàng ôû Tuyeân Quang. Cöû Trònh Hoaøi Ñöùc laøm Chuû Khaûo kyø thi Hoäi, vua ra ñeà thi. Taùm ngöôøi ñöôïc truùng tuyeån laø: Haø Quyeàn, Traàn Leâ Hieäu, Nguyeãn YÙ, Leâ Quang, Phan Höõu Tính, Ñinh Vaên Phuùc, Vuõ Ñöùc Khueâ, Phan Baù Ñaït. Töø khi vua Gia Long leân ngoâi (1802) ñeán nay, ñaây laø laàn ñaàu tieân coù toå chöùc thi Hoäi (tieán só). Giaûm moät nöûa thueá cho caùc daân Nuøng, Maùn ôû Baéc.

Giaùp Ngoï (1834): vua Minh Maïng ra leänh cho caùc ñòa phöông giaûm bôùt vieäc daâng tieán caùc phaåm vaät. Luùc baáy giôø Leâ Vaên Khoâi (con nuoâi Leâ Vaên Duyeät) ñang chieám ñoùng thaønh Gia Ñònh, choáng laïi trieàu ñình. Vua maät duï cho quan quaân lôïi duïng luùc giaëc bò vaây laâu ngaøy, ñang gaëp nhieàu khoán ñoán, maø ñoác thuùc töôùng só quyeát ñaùnh moät traän, haï thaønh. Laøm boán laù côø lôùn “haï leänh chieâu haøng” treo ôû boán goùc ngoaøi thaønh ñeå keâu goïi lính ra haøng. Vua cho Tröông Minh Giaûng ñem quaân qua ñoùng ôû Nam Vang...Quaân Xieâm sang gaây haán vôùi nöôùc ta. ÔÛ mieàn Baéc giaëc giaû noåi leân khaép nôi nhaát laø vuøng nuùi, maïnh nhaát laø giaëc Noâng Vaên Vaân ôû Cao Baèng... Taï Quang Cöï, Nguyeãn Coâng Tröù ...ñem quaân ñi ñaùnh deïp.

Toå chöùc caùc tröôøng thi Höông (cöû nhaân): Tröôøng Thöøa Thieân (thí sinh töø Quaûng Bình vaøo ñeán Phuù Yeân),-Tröôøng Gia Ñònh (töø Khaùnh Hoøa trôû vaøo),-Tröôøng Ngheä An (Haø Tónh vaø Ngheä An),-Tröôøng Thanh Hoùa (Thanh Hoùa vaø Ninh Bình),-Tröôøng Haø Noäi (Haø Noäi, Sôn Taây, Baéc Ninh, Tuyeân Quang, Höng Hoùa, Thaùi Nguyeân, Laïng Sôn, Cao Baèng),-Tröôøng Nam Ñònh (Nam Ñònh, Höng Yeân, Haûi Döông, Quaûng Yeân). Caùc ngaøy 1, 6,12 thaùng 9 nhaäp tröôøng;ngaøy 23 yeát baûng. Ngaøy hoâm yeát baûng thì ban aùo muõ, hoâm sau cho aên yeán.

Thuyeàn buoân nhaø Thanh thöôøng chôû haøng traêm, haøng nghìn ngöôøi voâ laïi nhaäp laäu vaøo nöôùc ta. Vua ra leänh cho thuyeàn quay veà...Ai leân bôø gaây söï thì chuû thuyeàn bò cheùm ñaàu.

Vua sai Tröông Phuùc Só ñem 20 thuûy quaân ñi thuyeàn ñeán ñaûo Hoaøng Sa thuoäc tænh Quaûng Ngaõi, veõ baûn ñoà, vaø mang veà trình cho vua nhöõng thöù saûn vaät ôû ñaáy.

Bính Ngoï (1846): vua Thieäu Trò phong Thaønh phi hoï Phaïm laøm quyù phi. (Teân laø Phaïm Thò Haèng con cuûa Ñöùc Quoác Coâng Phaïm Ñaêng Höng, veà sau laø Töø Duõ Hoaøng Thaùi haäu, meï vua Töï Ñöùc). Nöôùc Thuûy Xaù, Hoûa Xaù (boä toäc thieåu soá ôû vuøng Kontum, Pleiku baây giôø) sai söù ñeán coáng. Tænh Gia Ñònh baét ñöôïc 2 nhaø truyeàn giaùo Taây phöông laø Pha-ba-ly-e vaø Di-neâ-oâ, giaûi veà kinh giao phaùp ty xöû toäi, xöû töû hình. Vua cho taïm giam, ñôïi coù taøu phöông Taây ñeán thì cho veà nöôùc. Vua laøm leã caøy ruoäng tòch ñieàn, cho caùc hoaøng töû vaø vöông coâng vaø caùc quan ñi theo caøy ruoäng. Cho ñuùc chuoâng lôùn ôû chuøa Dieäu Ñeá (Hueá). Toå chöùc thi voõ ñeå choïn cöû nhaân, tieán só voõ. Pheùp thi coù 3 kyø: kyø thöù nhaát thi mang naëng (xaùch quaû taï), kyø thöù hai thi coân, quyeàn, ñao, moäc, kyø thöù ba thi baén suùng...Vua cho laøm saùch Hoäi Ñieån ñeå ghi roõ pheùp taéc, chính söï trieàu ñình. Cöû söù boä qua nhaø Thanh goàm coù Tröông Haûo Hôïp, Phaïm Chi Höông vaø Vöông Höõu Quang.

Maäu Ngoï (1858), vua Töï Ñöùc xuoáng duï cho quan ñeâ chính ôû Haø Hoäi laø Voõ Troïng Bình raèng:’ vieäc ñaép ñeâ ôû Haø Noäi raát laø khaån thieát, caùc huyeän ôû maïn treân theá nöôùc chaûy maïnh laø choã caàn phaûi laøm tröôùc, neân gia taâm boài ñaép choã aáy, laïi theo doøng nöôùc maïn döôùi maø ñaøo khôi cho chaûy xuoâi ñeå kòp vuï nöôùc leân muøa Heø ñeán nôi, phaûi tính vieäc hoaõn caáp laàn löôït taâu leân maø laøm, khoâng neân cöù giöõ laáy yù kieán rieâng, laïi laø thaát saùch”. Caùc tænh mieàn Baéc nhö Haø Noäi, Ninh Bình, Haûi Döông, Sôn Taây, Baéc Ninh maát muøa, daân ñoùi...Vua ra leänh laáy luùa trong kho ñem baùn cho daân moãi tænh xuaát ra 60.000 ñeán 70.000 hoäc luùa. Quaân Phaùp vaøo ñaùnh phaù xaõ Caåm Leä, tænh Quaûng nam. Vua ra leänh laáy xích saét giaêng ngang cöûa bieån Thuaän An vaø Tö Hieàn (tænh Thöøa Thieân) ñeå ngaên taøu thuûy cuûa Phaùp. Luùc baáy giôø vua ra leänh caám ñaïo Thieân Chuùa, baét ñöôïc Linh muïc Hoaøng Kim Duyeät ôû Nam Ñònh, ñem cheùm beâu ñaàu, coøn xaùc thì neùm xuoáng soâng. Quaân Phaùp ñaùnh ñoàn Thaïc Giaùn vaø ñoàn Hoøa Khueâ ôû Ñaø Naüng. Hai beân ñeàu thieät haïi. Quaân Phaùp laïi ñaùnh chieám thaønh An Haûi. Nguyeãn Tri Phöông ñaép ñoàn Lieân Trì (Ñaø Naüng), ñaøo hoá ñaët choâng ñeå choáng giaëc.

Canh Ngoï (1870): Phaùp cöû ñaïi dieän göûi thö ñeán quan Thöông baïc nöôùc ta baøn veà ñieàu öôùc môùi. Thaân Vaên Nhieáp vaø Hoaøng Taù Vieâm ñeà nghò baùc boû, khoâng nhaän lôøi cuûa Phaùp. Boïn giaëc Côø vaøng, Côø Traéng, Côø Ñen töø bieân giôùi Trung Quoác qua ñaùnh phaù, cöôùp boùc daân mieàn nuùi nöôùc ta. Vua göûi thö cho Ñeà Ñoác Phuøng Töû Taøi cuûa nhaø Thanh ñeå thöông löôïng vieäc ñaùnh deïp. Giaëc giaû noåi leân khaép nôi ôû mieàn Baéc. Vua nghe tin Phaùp ñaùnh nhau vôùi nöôùc Phoå neân sai laøm thö göûi cho Phaùp ñoøi laïi ñaát 6 tænh Nam Kyø. Phaùp khoâng muoán ñieàu ñình veà vieäc naày. Nguyeãn Tröôøng Toä (ngöôøi theo ñaïo Thieân Chuùa, queâ ôû Ngheä An) daâng maät sôù veà vieäc ñoái phoù vôùi Phaùp:-sai ngöôøi vaøo Gia Ñònh thaêm doø tình hình vaø daâng maät keá khieán Phaùp phaûi traû laïi ñaát cho ta;-lieân keát vôùi nöôùc Anh...Traàn Tieãn Thaønh ñeà nghò cho Nguyeãn Tröôøng Toä vaø Nguyeãn Hoaèng (Linh Muïc) qua Phaùp noùi laø cho ñi hoïc, nhöng thaät söï laø tìm caùch thaêm doø tình hình caùc nöôùc AÂu Chaâu vaø trình baøy lôïi haïi vôùi caùc giaùo só Phaùp, nhôø vaän ñoäng Phaùp traû ñaát cho ta. Vua trieäu Nguyeãn Tröôøng Toä veà kinh ñeå hoûi veà keá saùch cuûa oâng ñöa ra. Vua cho leänh chieâu duï boïn giaëc ngöôøi nöôùc Thanh (Trung Quoác) theo veà vôùi ta ñeå choáng laïi ngöôøi Phaùp.

Nhaâm Ngoï (1882): Taøu nöôùc Phaùp ñeán vuøng bieån Luïc Haûi tænh Quaûng Yeân tìm moû than ôû Haø Laàm. Töôùng nöôùc Phaùp cho taøu thuûy ñeán Baéc Kyø noùi laø ñeå ñaùnh ñuoåi boïn Löu Vónh Phuùc (giaäc Côø Ñen), baûo veä vieäc thoâng thöông. Nguyeãn Laäp taâu vieäc aáy leân vua Töï Ñöùc. Vua cho laø Phaùp coù yù laáy Baéc Kyø...neân ra leänh phaûi phoøng bò tröôùc. Phaùp laïi cho taøu chieán ñeán Haø Noäi laøm cho moïi ngöôøi lo sôï. Vua cöû Hoaøng Dieäu, Hoaøng Höõu Xöùng giöõ thaønh Haø Noäi, Hoaøng Keá Vieâm veà ñoùng quaân ôû Sôn Taây...ñeå phoøng bò...Phaùp yeâu caàu beân ta phaûi huûy boû caùc coâng söï chieán ñaáu. Hoaøng Dieäu khoâng chòu. Saùng ngaøy 8 thaùng 3 Nhaâm Ngoï (1882), Hoaøng Dieäu sai Toân Thaát Baù ra ngoaøi thaønh ñeå thöông thuyeát vôùi Phaùp. Baù vöøa ra khoûi thaønh, quaân Phaùp ñaõ noå suùng ngay. Hoaøng Dieäu cuøng Tuaàn Phuû Hoaøng Höõu Xöùng ñoác thuùc quaân lính choáng traû, hai beân ñeàu thieät haïi. Chôït thaáy kho thuoác suùng noå, quaân ta roái loaïn. Quaân Phaùp baéc thang leo vaøo chieám thaønh Haø Noäi. Hoaøng Ñieäu theo quaân lính chaïy ra ngoaøi, ñeán mieáu Quan Coâng thì thaét coå töï töû döôùi goác caây lôùn. Caùc quan ñeàu boû chaïy, bò Phaùp baét phaûi kyù teân trao noäp thaønh. Vua cöû Nguyeãn Höõu Ñoä laøm khaâm sai ra Haø Noäi ñieàu ñình, ñeán nôi thì thaønh ñaõ maát. Phaùp traû laïi thaønh Haø Noäi cho ta nhöng vaãn ñoùng quaân trong thaønh vaø ra leänh phaù huûy cöûa thaønh.

Giaùp Ngoï (1894) cuï Phan Ñình Phuøng laäp chieán khu ôû Vuï Quang ñöôïc moät naêm (khôûi söï naêm 1893) vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Cao Thaéng, ñuùc ñöôïc suùng theo kieåu AÂu Chaâu, khaùng chieán choáng Phaùp ñöôïc 10 naêm thì tan raõ. Cuï Phan cheát trong röøng. Nguyeãn Thaân ñem quaân vaøo, ñaøo moà cuï Phan, laáy xaùc ñoát thaønh tro, raûi xuoáng soâng.

Bính Ngoï (1906), vua Thaønh Thaùi choáng Phaùp bò truaát pheá vaø bò ñaøy. Thöôïng Thö Ngoâ Ñình Khaû khoâng chòu kyù vaøo bieân baûn ñaøy vua neân bò caùch chöùc veà laøm thöù daân. Con vua Thaønh Thaùi laø Vónh San leân noái ngoâi laáy nieân hieäu laø Duy Taân. Cuõng trong naêm naày, hai nhaø caùch maïng Vieät Nam trong Phong Traøo Duy Taân laø Kyø Ngoaïi Haàu Cöôøng Ñeå vaø Ñaëng Töû Kính troán qua Höông Caûng (Hong Kong) ñeå vaøo Trung Quoác vaø Nhaät Baûn vaän ñoäng choáng Phaùp.

Maäu Ngoï (1918) keát thuùc theá chieán thöù nhaát ôû AÂu Chaâu (1914-1918). Moät soá thanh nieân Vieät Nam ñöôïc ngöôøi Phaùp tuyeån vaøo lính thôï (ONS: ouvrier non specialiseù) ñeå laøm vieäc trong caùc nhaø maùy thay theá cho thanh nieân Phaùp caàm suùng ra chieán tröôøng.

Canh Ngoï (1930): Vieät Nam Quoác Daân Ñaûng do Nguyeãn Thaùi Hoïc laõnh ñaïo, khôûi nghóa choáng Phaùp taïi Yeân Baùi thaát baïi. Nguyeãn Thaùi Hoïc vaø caùc ñoàng chí bò xöû töû taát caû 13 ngöôøi. Cuõng trong naêm naày, Hoà Chí Minh ñaõ trieäu taäp caùc nhoùm Coäng Saûn taïi Vieät Nam (Baéc, Trung, Nam) hoïp taïi Hoâng Koâng ñeå thoáng nhaát hoaït ñoäng vaø cho ra ñôøi Ñaûng Coäng Saûn Ñoâng Döông.

Nhaâm Ngoï (1942) Theá chieán thöù hai (1939-1945) ñang dieãn ra taïi AÂu Chaâu vaø AÙ Chaâu. Nhaät ñem quaân chieám Maõn Chaâu vaø Trung Hoa, chieám caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ vaø Ñoâng Döông, khoáng cheá quaân ñoäi Phaùp taïi Ñoâng Döông. Caùc nhaø caùch maïng Vieät Nam löu vong taïi Trung Hoa hoïp nhau thaønh laäp Vieät Nam Caùch Meänh Ñoàng Minh Hoäi (goïi taét laø Vieät Caùch) do Tröông Boäi Coâng laøm Chuû Tòch vaø Nguyeãn Haûi Thaàn laøm Phoù Chuû Tòch. Veà sau Tröông Boäi Coâng maát, Nguyeãn Haûi Thaàn laõnh ñaïo toå chöùc naày. Vieät Caùch ñöôïc Töôûng Giôùi Thaïch vaø Myõ uûng hoä, huaán luyeän veà quaân söï ñeå chuaån bò veà nöôùc laõnh ñaïo phong traøo khaùng Nhaät. Nhöng sau ñoù, Myõ thay ñoåi keá hoaïch, khoâng chuû tröông ñoå boä Ñoâng Döông nöõa maø giaûi quyeát chieán tranh vôùi Nhaät baèng hai quaû bom nguyeân töû neùm xuoáng Hiroshima vaø Nagazaki khieán cho Nhaät ñaàu haøng. Vì theá, Vieät Caùch bò boû rôi.

Giaùp Ngoï (1954): chieán tranh Phaùp Vieät ñeán hoài gay caán, Phaùp thua traän Ñieän Bieân Phuû (7 thaùng 5-1954) vaø kyù keát hieäp ñònh taïi Geneøve, thuû ñoâ nöôùc Thuïy Só ngaøy 20-7-1954, chia nöôùc Vieät Nam ra laøm hai mieàn Baéc vaø Nam, laáy vó tuyeán 17 vaø soâng Beán Haûi taïi Quaûng Trò laøm ranh giôùi. Töø vó tuyeán 17 trôû ra Baéc thuoäc Vieät Minh (do Hoà Chí Minh laõnh ñaïo) vaø töø vó tuyeán 17 trôû voâ Nam thuoäc Quoác Gia do Quoác Tröôûng Baûo ñaïi laõnh ñaïo. Ngaøy 7-7-1954, Thuû Töôùng Ngoâ Ñình Dieäm veà nöôùc chaáp chaùnh vaø ñöôïc Quoác Tröôûng Baûo Ñaïi trao toaøn quyeàn laõnh ñaïo quoác gia Vieät Nam choáng laïi Hoà Chí Minh ôû mieàn Baéc. Thuû ñoâ cuûa Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoøa (Coäng Saûn mieàn Baéc) laø Haø Noäi vaø thuû ñoâ cuûa Vieät Nam Coäng Hoøa (phe Quoác Gia ôû mieàn Nam) laø Saøi Goøn.

Bính Ngoï (1966): Sau khi Töôùng Nguyeãn Khaùnh laøm cuoäc “chænh lyù” laät ñoå Döông Vaên Minh vaøo ngaøy 30-01-1964, leân naém chính quyeàn bò choáng ñoái raát nhieàu. Ngaøy 19-6-1965, chính quyeàn daân söï do Thuû Töôùng Phan Huy Quaùt trao quyeàn laïi cho quaân ñoäi. Hoäi Ñoàng Laõnh Ñaïo Quoác Gia goàm töôùng laõnh vaø nhaân só trí thöùc trong nöôùc baàu Trung Töôùng Nguyeãn Vaên Thieäu laøm Chuû Tòch UÛy Ban Laõnh Ñaïo Quoác Gia (Quoác Tröôûng) vaø Thieáu Töôùng Nguyeãn Cao Kyø laøm Chuû Tòch UÛy Ban Haønh Phaùp Trung Öông (Thuû Töôùng). Thaùng 9 naêm 1966, tröôùc ñoøi hoûi cuûa toaøn daân, chính quyeàn ñaõ toå chöùc baàu cöû Quoác Hoäi Laäp Hieán ñeå laøm ra Hieán Phaùp môùi vaø tieán tôùi moät cheá ñoä daân chuû, ngöôøi coâng daân ñöôïc Hieán Phaùp vaø Luaät Phaùp baûo veä, coù chính quyeàn do daân baàu.

Maäu Ngoï (1978): Sau khi Coäng Saûn chieám ñöôïc mieàn Nam vaøo naêm 1975. Nhöõng ngöôøi phuïc vuï trong chính quyeàn mieàn Nam (VNCH) vaø caùn boä caùc chính ñaûng choáng Coäng, caùc tu só vaø tín ñoà caùc toân giaùo,v.v. ñeàu bò baét ñi hoïc taäp caûi taïo, bò giam giöõ taïi nhöõng nôi röøng saâu nöôùc ñoäc vaø taïi mieàn Baéc VN...Caùc phong traøo choáng ñoái CS noåi leân khaép nôi ñaõ bò ñaøn aùp daõ man. Taïi Hueá, naêm 1978 (Maäu Ngoï) coù cuoäc noåi daäy cuõng bò ñaøn aùp: 13 ngöôøi bò keát aùn trong ñoù coù Phan Ngoïc Löông (Thieáu Taù Thöông Pheá Binh VNCH), Giaùo Sö Traàn Ngoïc Quôøn (Ñaïi Hoïc Hueá)...bò xöû töû...

Canh Ngoï (1990): Do söï can thieäp cuûa Myõ, Coäng Saûn Vieät Nam ñaõ thoûa thuaän cho nhöõng ngöôøi thuoäc chính quyeàn VNCH bò baét ñi “hoïc taäp caûi taïo” 3 naêm trôû leân, ñöôïc ñinh cö taïi Hoa Kyø vôùi gia ñình. Naêm 1987, töôùng Westy ñaïi dieän Toång Thoáng Reagan qua Vieät Nam vaø 1990, baét ñaàu thi haønh chöông trình naày,(thöôøng goïi laø chöông trình HO töùc laø caùc cöïu tuø nhaân chính trò döôùi cheá ñoä CSVN sau 30-4-1975 ñöôïc tî naïn chính trò taïi Hoa Kyø do chính phuû Hoa Kyø baûo laõnh).

Nhaâm Ngoï (2002): böôùc vaøo naêm thöù hai cuûa Thieân nieân kyû thöù 3, caùc phong traøo ñoøi töï do toân giaùo, daân chuû vaø nhaân quyeàn cho Vieät Nam ñang raàm roä khaép nôi vôùi nhöõng teân tuoåi nhö Linh Muïc Nguyeãn Vaên Lyù, cuï Leâ Quang Lieâm (PG Hoøa Haûo), Hoøa Thöôïng Thích Quaûng Ñoä (PG VNTN), Ñaïi Laõo Hoøa Thöôïng Thích Huyeàn Quang...ñaõ ñöôïc ngöôøi Vieät khaép nôi treân theá giôùi höôûng öùng.

 

Canh Ngoï (2014) tình hình Vieät Nam vaø theá giôùi trong may naêm gaàn ñaây coù nhieàu bieán ñoäng. Taïi Vieät Nam phong traøo ñoøi boû ñieàu 4 Hieán Phaùp, boû cheá ñoä Coäng Saûn ñeå chuyeån qua cheá ñoä daân chuû, ña nguyeân…Giôùi treû daán thaân tranh ñaáu cho töï do toân giaùo, daân chuû, coâng lyù vaø söï thöïc, choáng Trung Coäng xaâm löôïc. Söï kieän 72 nhaø trí thöùc khoa baûng ñaõ töøng laø ñaûng vieân kyø cöïu kyù teân keâu goïi thöïc hieän daân chuû, boû ñieåu 4 Hieán Phaùp. Haøng traêm nhaø trí thöùc khaùc leân tieáng uûng hoä vaø kyù teân ñôøi boû ñieàu 4 HP. Hoäi ñoàng Giaùm Muïc VN ñaõ goùp yù ñoøi boû ñieàu 4 HP, ñoøi thöïc hieän töï do daân chuû cho daân. Daân oan tranh ñaáu ñoøi nhaø, ñoøi ñaát. Söï ra ñôøi cuûa “Dieãn Ñaøn Daân Sö” coâng khai noùi leân nhöõng sai laàm cuûa Ñaûng CS vaø keâu goïi chuyeån höôùng qua cheá ñoä daân chuû. Caùc nöôùc treân theá giôùi coù aûnh höôûng ñeán caùc hoaït ñoäng kinh teá, thöông maïi vôùi VN cuõng leân tieáng khuyeân VN töø boû cheá ñoä ñoäc taøi, chuyeån höôùng qua cheá ñoä daân chuû…Vieäc coâng an ñaøn aùp, ñaùnh ñaäp, baét ngöôøi traùi pheùp, xuùc phaïm töôïng aûnh, ngaên caûn sinh hoaït toân giaùo taïi Myõ Yeân (giaùo phaän Vinh) ñaõ laøm cho buøng noå moät cuoäc tranh ñaáu treân toaøn giaùo phaän sôû taïi, ñöôïc caùc Giaùm Muïc caùc giaùo phaän khaùc leân tieáng beânh vöïc, dö luaän theá giôùi leân tieáng phaûn ñoái nhaø caàm quyeàn CSVN…Neáu CSVN cöông quyeát chuû tröông ñoäc taøi, ñoäc ñaûng, chuû tröông tieâu dieät toân giaùo vaø leä thuoäc vaøo Trung Coäng thì giöõa phe Quoác Gia vaø phe Coäng Saûn seõ khoâng bao giôø coù hoøa giaûi ñeå ngoài laïi vôùi nhau ñöôïc. Töông lai ñaát nöôùc ñang beân bôø vöïc thaúm vaø ñang chôø ñôïi moät bieán coá lôùn keát thuùc soá meänh cuûa CSVN…Chuùng ta tin töôûng raèng chính nghóa seû thaéng, naêm Canh Ngoï 2014 laø naêm “maõ ñaùo thaønh coâng”.

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn