Canada, Các Quốc gia Đầu tiên - The First Nations - Les Premières Nations
Danh từ Các Quốc gia Đầu tiên, The First Nations, Les Premières Nations được dùng từ năm 1980, thay cho Indian /Redskin, Peau Rouge, Da đỏ -được xem là không chuẩn mực, khi nói về dòng giống các sắc dân sống trên toàn phần đất thênh thang to rộng giữa đôi bờ Đại Tây Dương và Thái Bình Dương từ nhiều thiên niên kỷ, trước khi các conquistadores theo lịnh vua quan hoàng gia Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Pháp mang chiến thuyền xuyên biển cả sau chuyến đi khởi đầu của Cristoforo Colon năm 1492, với mục đích dần chiếm đoạt vùng đất mầu mỡ đang sống rải rác nhiều bộ tộc dân da sậm trên các miền Bắc, Trung và Nam Mỹ ngày nay, cùng đặt tên là Tân Thế Giới.
Qua biết bao nhiêu thảm cảnh và tệ nạn diệt chủng, dòng giống dân bản địa ở Canada nay còn được gần 1.7 triệu -trên tổng dân số 37.6 triệu, với khoảng 1 triệu người thuộc Các Quốc gia Đầu tiên -gồm rất nhiều bộ tộc, thêm 587.500 dân lai Métis -từ sự đồng hợp giữa dân bản tộc và người Âu châu từ thế kỷ 17, cùng trên 65.000 dân Inuits /Eskimos.
Nguồn gốc các sắc dân bản địa Bắc Mỹ /Native Canadians và Native Americans được cho là từ Á đông, nhất là từ vùng Siberia, đã lẻ tẻ di cư sang miền Alaska ngày nay rất sớm, vào thời kỳ băng hà khoảng 30.000 năm trước, khi mực nước biển còn thấp và eo biển Bering còn khô cạn để nối liền hai lục địa. Một số người khác chọn cách đi lần theo vùng ven biển hay dùng thuyền bè.. Nhiều thiên niên kỷ kế tiếp, hậu duệ của các nhóm di dân đầu tiên trong lịch sử miền Bắc Mỹ vẫn chưa được đông đảo.. Để mãi đến khoảng hơn 13.000 năm trước, khi một lối đi được hình thành giữa hai vùng sông băng, đã dễ dàng cho nhiều nhóm người cũng từ miền đất Bắc Á buốt lạnh, cùng nhau xuyên eo biển di cư, tìm nơi chốn khả dĩ nào cho họ sinh sống qua việc săn thú, đánh cá hay thu thập nhiều cây quả, đậu hạt..
Theo thời gian và kinh nghiệm, dân nhiều bộ tộc trên lục địa đã dần di chuyển xuống miền nam nắng ấm, đến tận cùng phần đất Nam Mỹ ngày nay, nơi có thành phố Ushuaia được tên "Fin del Mundo" còn đông đảo nhiều sắc dân đầu tiên xưa, nhất là dòng giống bộ tộc Yamanas -mà mục Du hành ký đã có bài tường thuật, trang 2 & 14.
*Thổ dân Yamanas, "Fin del Mundo" - Argentina
Ngày nay, có tất cả 50 Nations hay nhóm ngôn ngữ được phân dạng qua 617 cộng đồng, đều sở hữu những nền văn hoá, nghệ thuật, âm nhạc rất đặc thù, là bao đóng góp phong phú cho dòng lịch sử, bản sắc và sự lập thành của đất nước Canada. Khoảng 54% thổ dân của Les Permières Nations sống nơi thị thành, thay vì tụ tập trong nhiều khu định cư bảo tồn /réserves được tổ chức khá chu đáo. Một số khác từ gia cảnh đã chọn cuộc sống đồng hoá với dân số Canada vốn rất đa sắc thái và lắm cội nguồn, họ cũng tự nhận không còn là dân của The First Nations nữa. Một số người nói được ít nhiều dạng thổ ngữ của tiền nhân, nhưng hầu hết đều biết dùng thông thạo tiếng Anh hay Pháp. Từ việc không có chữ viết và các tích cũ chuyện xưa đều truyền khẩu, nên người dân của Các Quốc gia Đầu tiên không có văn bản ghi lại tầm quan trọng của dòng lịch sử trải dài qua hơn 10.000 năm, dù họ biết giữ vững nhiều tập tục và truyền thống của tiền nhân.
* Kahnawake Pow Wow,
Nằm trên phía nam dòng sông St-Laurent, cách đảo rộng Montréal chỉ khoảng 30 phút xe, làng Kahnawake có diện tích 53 km2 với hơn 8500 dân thuộc bộ tộc Mohawk. Tên Kahnawake viết theo thổ ngữ kanatakwente -mang nghĩa "nơi có nhiều mạch nước cuốn", và theo âm tên ngôi làng lớn Caughnawaga nằm ven Mohawk River gần Hudson River trên thành phố New York. Đều đặn từ 28 năm qua vào giữa tháng 7, Khu định cư Bảo tồn Văn hóa Kahnawake Mohawk luôn tưng bừng tổ chức cuộc Lễ hội truyền thống "Echoes of a Proud Nation Pow Wow" trên đảo nhỏ Tekakwitha ven làng.
"Pow Wow" từ ngàn xưa, theo tập tục của những bộ lạc thổ dân đầu tiên trên toàn miền lục địa mới, là một nghi thức truyền thống qua buổi tụ họp, để mọi người cùng nhẩy múa reo vui theo nhịp trống điệu kèn, hay hú vang những câu thần chú nhằm tôn vinh hay cầu khẩn nhiều vị thần hiện hữu trên khắp trời cao đất rộng, hoặc để vui chơi mừng mùa màng, thu gặt tốt đẹp.
Ngày nay, các cuộc lễ hội Pow Wow hàng năm trên nhiều phần đất Bắc Mỹ, như ở Kahnawake Mohawk Territory, là một sự kiện văn hoá và xã hội của dân thuộc Các Quốc gia Đầu tiên, nhằm chia sẻ với khách viếng từ khắp các miền gần xa đến lãnh thổ dành riêng cho họ, để cùng hòa nhập vào niềm vui qua buổi lễ kỷ niệm và vinh danh cuộc sống tâm linh, cùng giới thiệu và minh chứng bản sắc văn hoá phong phú lẫn truyền thống, của một trong nhiều dòng giống dân có tiên tổ từ miền đông Bắc Á, theo eo biển Bering đến vùng lục địa mới từ rất nhiều thiên niên kỷ trước.
Lễ hội Kahnawake Pow Wow gồm nhiều nghi thức, bắt đầu bằng cuộc diễn hành của các vị lão làng, và một nhóm cựu chiến binh bản tộc với mầu cờ của những quốc gia mà họ đã từng phục vụ hay tham chiến. *Bên phải của ảnh đầu, nếu phóng to sẽ thấy mầu cờ vàng 3 sọc đỏ và chữ Viet Nam.
Người dân thuộc Các Quốc gia Đầu tiên Native Canadians tin tưởng vào các vị thần được cho là hiện hữu trong tất cả mọi hiện tượng thiên nhiên như sấm sét, giông to bão lớn, thác nguồn, nhật thực, núi lửa.. cùng nhiều linh vật từ bé nhỏ như hòn đá viên sỏi đến những ngọn núi cao, đổi rộng, rừng sâu.. Để luôn dâng tế nhiều phẩm vật cho trời cao có uy quyền trên nhân loại, cũng như tri ơn đất đai mầu mỡ giúp cho sự sống còn. Họ cũng có niềm tin vào một vị Thần Sáng tạo cao trọng vĩ đại là Wacondah, hay các vị Thần linh phò trợ /Auxiliary Spirits cho đủ mọi sự vật trên mặt đất, cả thần săn bắn thú hoang Wakantanka, thần quỷ dữ hay những sinh vật xấu Wendigo.. Các vị pháp sư /shamans biết nhiều hiểu rộng theo kinh nghiệm sống, để giải thích lắm hiện tượng siêu nhiên luôn được tôn trọng.
Người dân tộc cũng chia sẻ các khía cạnh tâm linh và văn hoá, nhân khi biểu diễn mời khách viếng thưởng thức các màn nghệ thuật nhẩy múa theo âm hưởng của những nhạc cụ cổ truyền.
Với "The Ghost Dance", các vũ công cất cao giọng dâng lời khẩn cầu, cả hú vang câu thần chú khi nhẩy múa họp thành vòng tròn quanh cột cờ bộ tộc, theo từng hồi trống dồn dập.. Ngày xưa họ còn được cho hút các loại cỏ lá và nấm độc phơi khô tẩm nọc rắn hay bò cạp, dẫn vào trạng thái lâng lâng mất hết khả năng kiểm soát -để như lên đồng hay bị thôi miên. Hay qua "The Sun Dance", các vũ công có nhiều cử chỉ gan dạ như tự đấm ngực trong tiếng kêu hú inh ỏi, hay quay cuồng nhẩy múa với gậy đao giáo, nhẳm tạ ơn vị thần quả cầu lửa quan trọng nhất của sự sống còn.
Người dân Các Quốc gia Đầu tiên xử dụng rất nhiều hình vòng tròn, theo họ là biểu tượng cho sự tiếp tục của cuộc sống, được tin là không bao giờ kết thúc, như một vòng tròn. Lễ hội Pow Wow còn mục đích mang vòng tròn tâm linh của mọi người đến gần nhau hơn, để chia sẻ cùng thông cảm với cộng đồng và thấu hiểu về nền văn hoá truyền thống của họ hơn.
Thật là một cuộc dã ngoại và trải nghiệm đầy thú vị, cho đông đảo khách thăm khám phá nhiều tập tục của sắc dân Mohawk, vui theo các điệu nhẩy múa giữa tiếng hát hò cùng điệu kèn tiếng nhạc và từng hổi trống vang dồn dập. Lễ hội Pow Wow được tổ chức theo từng khu bảo tồn văn hoá và sắc thái của mỗi bộ tộc trên khắp Canada, cũng là dịp cho người dân từng khu vực của Các Quốc gia Đầu tiên được chưng diện những bộ xiêm y mầu sắc thật rực rỡ, cầu kỳ tô điểm với nhiều phụ kiện rất tinh tế và bắt mắt. Những ai ghi danh góp phần vào cuộc lễ hội Pow Wow, từ người già đến bé thơ đều ra công điểm trang, tô vẽ lên người và diện trang phục sao cho thật đặc biệt, hay trổ tài múa nhẩy thật xuất sắc, mong chiếm các giải thưởng từ ban tổ chức.
Không chỉ phong phú về văn hóa, truyền thống, nghệ thuật điêu khắc, vẽ, họa, âm nhạc, thủ công nghệ khéo léo trình bầy trên những quầy hàng, Kahnawake Pow Wow còn chiều đãi khách thăm với nhiều đặc sản như thịt rừng và cá hong khói, walleye nuggets /vụn cá chiên giòn, Indian tacos, buffalo burger & sausage, hay miếng steak bò rừng nướng lửa thơm lừng..
* Huyền Anh, BTX-69
Gửi ý kiến của bạn
